این، مـــن هستم!

ابراهیم اخوی

نوجوان؛ جلوه گری و خودنمایی                                       

اشاره یکی از رفتارهای فراگیر در دوره نوجوانی، مزه پرانی و مبالغه گری است. این رفتار در ابتدا برای مربیان، ناخوشایند به نظر آمده و گاهی برداشت نافرمانی و بی احترامی از آن میشود ولی واقعیت این است که نوجوان برای ابراز وجود و شکل دهی به رفتارهای بزرگسال، نخست حرکتی نمایشی و ذهنی را از رفتار سال های آینده به معرض دید میگذارد و به تدریج از میان آنها، انتخاب هایی اساسی خواهد داشت. به عنوان نمونه، شوخ طبعی نوجوان در گام نخست همانند یک بزرگسال بوده و حریم ها را به خوبی مراعات نمیکند؛ از این رو ممکن است بدون رعایت تناسب سنی با مربیان خود به شوخی بپردازد ولی هر قدر رشدیافتگی شخصیتی او بهتر میشود، رفتار مناسب شوخی و قوانین مرتبط با آن را از وی شاهد خواهیم بود.

این نیاز، گاهی به صورت پوشش متفاوت، زمانی با تغییر لهجه و لحن صحبت کردن و وقتی هم با اظهارنظرهای بالاتر از سن واقعی یک نوجوان ممکن است بروز کند. وجه اشتراک همه نمونه های جلوه گری، تلاش نوجوان برای متفاوت نشان دادن شخصیت خود است و این زمینه ای را به وجود می آورد که گاهی مربیان و همراهان نوجوان دست به اقدام شتاب زده و مواجهه نامناسب میزنند و به حضور نوجوان در موقعیت هایی که رشد او را رقم میزنند، لطمه وارد میگردد . از این رو چند قانون برای مدیریت خودنمایی های نوجوان تقدیم میشود که قابل آموزش به خود نوجوان هم هست.

ایجاد رفتار بالغانه
پذیرش کامل دوره نوجوانی، میطلبد که هماهنگ با نیازهای روانشناختی او دست به تغییراتی در مدل ارتباط زده و از رابطه یک طرفه و دستوری به سمت رابطه بالغانه و دوطرفه حرکت کنیم. این شیوه ارتباط را هم مربیان میتوانند در عمل به کار گیرند و هم به نوجوان آموزش دهند که به جای استفاده از روش های منفی برای جلب توجه دیگران یا مطرح شدن، به قانون های یک ارتباط خوب مانند ابراز وجود و بیان احساسات پایبند بوده و با این روش، شخصیتی نو از خود به دیگران معرفی نمایند.

توجه به گذرا بودن رفتارهای جلوه‌‌‌‌‌‌گری
بسیاری از رفتارهای دوره نوجوانی، عمر کوتاهی دارند و همپای تغییرات بدنی و روانی، این رفتارها هم رنگ میبازند. زمانی که نوجوان با مزه پرانی های خود سعی در به دست گرفتن محیطش را دارد، یک مربی آگاه میداند که چنین برنامه ای تداوم نداشته و با فراهم کردن زمینه جلب توجه مثبت، به راحتی کنار گذاشته میشود. حتی میتوان از رفتارهای به ظاهر منفی نوجوان، به سوی رفتارهای صحیح پل زد و او را به سمت تعالی سوق دارد. نوجوان شوخ طبع، شاید بتواند در آینده نه چندان دور یک هنرپیشه طنز یا یک نویسنده مطرح طنز باشد. همچنین امکان وجود ظرفیت تاثیرگذاری بالا از سوی این نوجوان منتفی نیست و خود این ویژگی، یک سرمایه ارتباطی به شمار می آید که در تعیین مشاغل آینده وی میتواند به عنوان یک عامل روشن کارآیی داشته باشد.

ترجمه درست متفاوت بودن

بسیاری از نوجوانان درک درستی از متفاوت بودن ندارند. آنها تفاوت را در همسویی با مد روز، مصرف گرایی، تفاخر و به دست آوردن چیزهایی میدانند که برای دیگران میتواند جذابیت ویژهای داشته باشد. گاهی هم تفاوت را در تغییرات ناگهانی دانسته و به ناگاه با تفاوت هایی که در چهره، مدل مو، رنگ لباس و طرح آن و نیز تصمیم های آنی و خطرناک خالصه میکنند. میتوان به نوجوان آموخت که تفاوت معنای گستردهای دارد و مهمترین آنها مربوط به دستاوردهایی میشود که خودشان در آن نقش داشتهاند. نوجوانی که با هزینه والدین گرانترین گوشی روز را دارد، متفاوت نیست بلکه کسی شاهکار تفاوت را رقم زده است که توانسته در خود مهارتی ایجاد کند، مقام ورزشی دشواری را با تمرینهای مستمر بهدست آورد، پیشرفت تحصیلی چشمگیری را با برنامه های از پیش طراحی شده کسب کند و تغییرات مثبت و اساسی را در رفتارهای خود بروز دهد. میتوان کاربرگی به نوجوان داد و نظر او را درباره متفاوت بودن و مصداقهای تفاوت از منظر او را به دست آورد. این کار در قالب یک کار گروهی و حلقه های اندیشه امکان پذیر است و برای نوجوان به دلیل فراهم کردن فرصت تفکر، دوست داشتنی است و همراهی خوبی را سبب میشود.

فراهمسازی زمینه تفاوت های منطقی

جهت دادن به علاقه های نوجوان برای ایجاد تفاوت به صورت عملی، یکی از اصول مهم مدیریت جلوه گری و خودنمایی این گروه سنی است. نوجوانی که در دنیای بازی های رایانه ای فقط یک مصرف کننده مشتاق است، میتواند به تشویق مربی و فراهم شدن زمینه های شرکت در دوره های ساخت نرم افزارهای تلفن همراه، انیمیشن سازی و نیز طراحی بازی های رایانه ای، تمایز خوبی نسبت به همسالان پیدا کند. این مثال را در نوجوان جلوهگر و عالقه مند به برنامه های ورزشی به گونهای دیگر میتوان رقم زد. زمانی که یک ایده و تظاهر ذهنی تبدیل به یک واقعیت و مسیر دستیافتنی میشود، موجی از نشاط وجود نوجوان را فرا میگیرد و آرامشی عمیق را نصیب آنها مینماید. نوجوانی که از صدای زیبایی برخوردار است، میتواند به عنوان مجری برنامه های رسمی در کار فرهنگی یا خادمی برای اهل بیت(علیهما السلام) و فرهنگ قرآنی تعالی یابد و آیندهای روشن را از اکنون روبروی خود به نظاره بنشیند.

توجه به جنبه های افراط و تفریط جلوهگری

وجود خصوصیت جلوهگری در نوجوان در حد عادی آن امری طبیعی است. دو سوی این رفتار، انزوایی است که نوجوان برگزیده و میل به ابراز خویشتن از او دیده نمیشود. میتوان به چنین نوجوانانی پیشنهادهای سبک و قابل اجرا داد تا به تدریج وارد میدان همسالان و ارائه توانمندی های خود شوند. ممکن است وجود مشکلاتی مانند دشواری در ارتباط، کمرویی و افسردگی، مانع از خودنمایی نوجوان شده و او را به عزلت نشینی و خاموشی اجباری فراخواند. در سوی افراط خودنمایی نیز ممکن است این خصیصه با ویژگی هایی مانند دیگرآزاری، توهین به اطرافیان و قانون شکنی های پی در پی همراه باشد که در بحران یترین شرایط اختالال سلوک را در نوجوان شاهد خواهیم بود که مربیان و والدین از رفتارهای ایذایی او در امان نخواهند بود در این شرایط، توصیه میشود ضمن تاکید و درخواست جدی از نوجوان برای قانونپذیری و هماهنگی شرایط روحی خود با موقعیتی که در آن قرار گرفته است، اقتدار بیشتری از سوی همراهان به کمک بیاید. در برخی از شرایط مهارنشدنی هم امکان وجود یک بیماری روحی بعید به نظر نمیرسد که در این زمینه الزم است با متخصصان مشورت شود روانشناسان و مشاوران متعهد و متخصص، بهترین گزینه برای مشورت میباشند.

سخن آخر

تربیت نوجوان در دنیای معاصر به دلیل وجود الگوهای متنوع رفتاری و فکری برای نسل نو، دشوارتر از هر زمانی است. موفقیت مربیان و همراهان نوجوان بستگی به میزان آگاهی، شرح صدر بالا، افزایش مهارت های اثر بخش مانند مهارتهای ارتباطی و نیز جدیت در تحقق وضعیت مطلوب رفتاری دارد. از آنجا که روی سخن معطوف به تغییرات مثبت نوجوان توسط کارشناسان مذهبی است، پیشنهاد میشود که در هر جلسه زمانی را برای اظهار نظر نوجوان فراهم ساخته و در تقسیم وظایف نیز چنین اقدامی صورت گیرد. همچنین پیشنهاد میشود که مربیان گرامی با شناخت دقیق از روحیات نوجوان، مهارتهای جذب و جهت دهی را بیش از هر زمان دیگری در قبال نوجوان اجرایی سازند تا شاهد تبلور نسلی باورمند، مومن، اثربخش و الگوبخش در جامعه دینی باشیم. هر نوع شتابزدگی در واکنش به خصوصیات و نیازهای نوجوان به ویژه رفتارهای جلوهگرانه و خودنمایی های او، میتواند مسیر زندگی وی را تغییر داده و از موهبت های تغییر در سایه آموزه های اسلامی محروم گردد. باشد که با سالح اندیشه و توان، به تربیتی موفق نائل آییم.

دکمه بازگشت به بالا