اینجا شهدا مربی هستند

آثار تربیتی همراه شدن با کاروان‌های راهیان نور

یادداشت شفاهی حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد صادقی، عضو هیئت علمی مؤسسۀ روایت سیرۀ شهدا

گفتن از آنچه بر هر فرد در مسیر راهی شدن تا نور می گذرد، هم سخت است و هم ساده؛ سخت از آن جهت که احوالاتی بر افراد می‌گذرد که برای ما قابل فهم نیست و ساده از آن جهت که قسمتی از این آثار را می‌توان درک کرد و حتی به عنوان مسئول آن را طراحی و برنامه‌ریزی کرد. با این مقدمه، اگر بخواهم این آثار را تحلیل کنیم، می‌توانیم بگوییم اولین اثر تربیتی حضور در مناطق جنگی و مزار شهدای دفاع مقدس، یک اثر تکوینی و یک اثر ذاتی است که در یک ارتباط مستقیم بین شهید و فرد تأثیر خود را می‌گذارد.

برای مثال فرد به اختیار خودش است که بلیط بگیرد، سوار قطار ‌شود، به مشهد برود، زیارت کند و بازگردد؛ اما آن لحظه‌ای که کنار ضریح امام رضا(ع) ایستاده است، اینکه تحت تأثیر آن فضا قرار بگیرد یا نه، در اختیار او نیست؛ بلکه تأثیر تکوینی آنجا است. در مورد راهیان نور نیز همین موضوع صدق می‌کند. ما افراد را ثبت‌نام می‌کنیم و در اتوبوس برای او صحبت می‌کنیم؛ از شهدا و مجاهدین اسلام می‌گوییم. اینکه این کار تأثیر داشته باشد یا نه، به اخلاص، اطلاعات و آمادگی منِ راوی بستگی دارد. اما آن لحظه‌ای که این جوان و نوجوان در قتلگاه فکه می‌نشیند، من دیگر هیچ کاره‌ام! در آنجا او هست و شهداء. من اگر بخواهم حرفی بزنم یا کاری بکنم، در حقیقت زیره به کرمان بردن است. اینجا فضای تأثیر تربیت تکوینی است. اینجا شهدا خود کارشان را می‌کنند؛ جذب می‌کنند، آموزش می‌دهند، ارتباط می‌گیرند.

تأثیرات تربیتی دیگری نیز در اعزام به مناطق جنگی وجود دارد که جنبۀ الگویی دارند و از این حیث اهمیت زیادی دارند و هدف ما از اعزام کاروان‌های راهیان نور را تشکیل می‌دهند.

ساختار چنین الگویی، نیاز به علم به زندگی شهدا دارد. کاری نیست که فقط به صورت تکوینی انجام بشود. شما به نمونه‌ای مثل «وهب» نگاه کنید: او قرار نیست صبح عاشورا برسد و ظهر عاشورا هم شهید شود. وهب باید چند روزی در کنار اباعبدالله(ع) باشد. آن تأثیر وجودی را از حضرت ابا‌عبدالله بگیرد، تعالی و رشد را از علی‌اکبر قاسم و حضرت ابوالفضل یاد بگیرد، آن وقت به سمت شهادت و پایمردی گام بردارد. یعنی نور و نَفَس از اباعبدالله و معرفت از یاران ایشان. یعنی آن نور ابا‌عبدالله فرصت را ایجاد کرد و در این فرصت، معرفت‌افزایی کردند.

طرح ما در راهیان نور، چنین طرحی است؛ نور و نَفَس از شهدا است و معرفت از راویان، روحانیون کاروان و… . پس در راهیان نور، دومین کار تربیتی را دست‌اندرکاران انجام می‌دهند -که ما اسم ایشان را «خادمین» می‌گذاریم. در این قسمت نکتۀ مهم، ایجاد شناخت نسبت به شهدا است که در چند سرفصل مطرح می‌شود:

۱ ایجاد روحیۀ جهادی

فرد وقتی در آن فضا قرار می‌گیرد و خوب به شهید نگاه می‌کند و الگو برمی‌دارد، یاد می‌گیرد تا مانند شهدا، تنها خود، پدر و مادر، اموال و دارایی، شغل، مقام، مدرک و آیندۀ خود را نبیند؛ بلکه همۀ اینها را به کناری بگذارد و فقط یک چیز ببیند: خداوند! و استقرار حکومت عدل الهی و برای آن هدف مقدس، خود را فدا کند.

۲ ایجاد روحیۀ شهادت‌طلبی و از خودگذشتگی

اگر روحیۀ دنیایی و مادی افراد به روحیۀ جهادی تبدیل شود، آن وقت روحیۀ شهادت‌طلبی شکل می‌گیرد. اگر در آن مناطق، چنین باور روحی برای او ایجاد شد، زمانی که فرد به شهر خود بازگردد، شهادت برای او به یک فرهنگ تبدیل می‌شود. گذشته از فرهنگ نیز، باید شهادت و ارزش‌هایی از این دست، برای او تبدیل به آرزو شود. چراکه أباعبدالله از ما نمی‌خواهد فقط فرهنگ‌سازی بکنیم، می‌خواهد شهادت آرزو بشود. مثلاً در زیارت عاشورا می‌خوانیم: «یا لَیتَنا کُنّا مَعَکَ فَنَفُوزُ فَوزاً عَظیماً» یا آنجایی که آقا امیرالمؤمنین می‌فرماید: «والله لابن ابیطالب آنَسُ بالموت من الطفل بِثَدْىِ اُمِهِ»؛ انس و علاقۀ من به مرگ بیشتر از انس یک بچه به سینۀ مادرش است، این نوع مرگ و شهادت برای ما آرزو می‌شود.

۳ خودباوری و استقلال

خودباوری و استقلال هم از صفاتی است که ما با شهداء می‌توانیم در جان پاک راهیان نور تزریق کنیم. حتی اگر از جامعۀ مسیحیان، یک کاروان جوان مسیحی را بیاورید شلمچه، به ایشان خود به خود خوداتکایی تزریق می‌شود. چون هر کجا که مصادیق خودباوری و استقلال باشد، برای تمام آدم‌ها است.

۴ ایثار

ایثار نیز از جمله خصوصیاتی است که بر افراد از دین و آیین مختلف می‌گذارد. مثلاً وقتی جوان زردشتی را ببریم به جبهه‌ها و به او ایثار یاد بدهیم، وقتی او می‌بیند و می‌شنود و می‌فهمد که یک جوان سیزده ساله به خود نارنجک می‌بندد و زیر تانک می‌رود تا یک وجب از خاکش از کف غیرتش نرود، تأثیر نمی‌پذیرد؟ قطعاً تأثیر می‌پذیرد، چون ایثار ربطی به دین و مذهب ندارد.

بنابراین آثار تربیتی حضور در جمع راهیان نور در قسمت شناخت، تمامِ موجودیت خیرِ تربیتی شهدا است. هر چقدر که شناخت خادمین راهیان نور و به تبع آن مسافران کاروان‌های راهیان نور از شهدا بالاتر برود، می‌توانیم آثار تربیتی بیشتری را برای این امر برشماریم.