اشاره:
در عرصه‌ی کنونی که جاهلیت با چهره‌ی جدید و مدرن رخ نموده است ـ به ویژه جامعه‌ی غربی که در اوج تحقیر و بهره‌کشی از زنان و دختران به سر میبرد و تلاش می‌کند با قانونمند کردن ضدّ ارزش‌های خود برای دیگر جوامع و فرهنگ‌ها، فشارهای فراوانی را به خصوص بر مسلمانان وارد سازد ـ توجه به جایگاه دختران در سخن و سیره‌ی معصومان (علیهم السلام) داروی شفابخش روزگار ماست. دراین نوشتار، نمونه‌هایی از رفتار و سخن آن بزرگواران را می‌خوانیم.
پیامبر(ص) و دخترش فاطمه
در عصری که جهان، غرق در جهل و نادانی، ظلم و ستم، غارتگری و وحشیگری به سر میبرد، و به ا ین زندگی افتخار و مباهات می‌کرد، خداوند پیامبری را برانگیخت که «رحمه للعالمین» بود و منجی انسان‌ها از سیاهی. او هم با شرک و بت‌پرستی مبارزه کرد و هم با سنّت‌ها و ضدّ ارزش‌هایی همچون تحقیر و زنده به گور کردن دختران.
پیامبر اکرم (ص) این رسالت عظیم را، هم در سخن و هم در عمل انجام می‌داد. آن حضرت در برخورد با دخترش فاطمه (س) همگان را به حیرت وا می‌داشت. دست دخترش فاطمه (س) را می‌بوسید و می‌فرمود: «پدرش فدای او باد.» و زمانی که حضرت عازم سفر بود، فاطمه (س) آخرین کسی بود که پیامبر از او خداحافظی می‌کرد و در بازگشت نیز زودتر از هر کسی به دیدن وی می‌رفت و می‌فرمود: «بوی بهشت را از دخترم فاطمه استشمام می‌کنم.»
رسول مکرّم اسلام(ص) با این سخنان و برخورد عملی با دختر خود، علاوه بر شناساندن مقام و عظمت اهل بیت (علیهم السلام) و تأکید بر ادامه‌ی سلسله‌ی ولایت و امامت از طریق دختر خود، می‌خواستند به تمامی انسان‌ها ثابت کنند که در آخرین دین الهی، «دختران و زنان» از کرامت و جایگاه خاصّی برخوردارند. و به حق می‌توان پیامبر اسلام(ص) را بنیان‌گذار تکریم دختران و زنان دانست.
در حدیثی نقل شده است که به رسول گرامی اسلام(ص) خبر دادند خداوند به وی دختری عطا کرده است؛ حضرت نگاهی به اصحابش کرد، آثار ناخشنودی را در چهره‌ی آنان نمایان دید. لذا فرمود: «این، چه حالتی است که در شما می‌بینیم؟ خداوند گلی به من داده است که آن را می‌بویم و (اگر نگران روزی او هستید) روزی او با خداست.»
آن حضرت با آن‌که پسری برای او نماند، ولی هرگز شنیده نشد که اظهار گلایه کند.
دختر؛ هدیه‌ی الهی
در سیره‌ی امامان معصوم (علیهم السلام) نیز اگر کسی از داشتن فرزند دختر احساس ناخشنودی می‌کرد، آن بزرگواران با آنان برخورد می‌کردند و سعی داشتند تا رسوبات جاهلی را از ذهن آنان پاک کنند. در حدیثی چنین نقل شده است که فردی از یاران امام جعفر صادق (ع) دختردار شد. حضرت نزد او رفت؛ دید خشمگین است؛ فرمود: «اگر خداوند به تو وحی کند که آیا می‌خواهی چیزی را من برای تو انتخاب کنم یا تو برای خودت انتخاب می‌کنی؟ چه پاسخ می‌دهی؟»
آن مرد گفت: به خدا عرض می‌کنم: آنچه را تو برایم بپسندی و انتخاب کنی، می‌پسندم.
امام صادق (ع) فرمود: «اکنون خداوند فرزند دختر را برای تو انتخاب کرده است.»
سپس فرمود: «آن عالم و ولیّ خدا (خضرنبی) که همراه موسی (ع) بود و آن پسر بچه را کشت، خداوند از قول او فرمود: ما آن پسر را کشتیم؛ چرا که بیم آن بود پدر و مادرش را به طغیان و کفر وا دارد، ازاین رو خواستیم پروردگارشان به جای او فرزندی پاک‌تر و با محبّت‌تر به آن پدر و مادر بدهد…»
در ادامه فرمود: «خداوند به آن دو، دختری عنایت کرد که از او و نسل وی هفتاد پیامبر به دنیا آمدند.»
گاه می‌شد که افرادی از امامان(علیهم السلام) برای داشتن فرزند پسر دعایی طلب می‌کردند، اما معصومان(علیهم السلام) دختر را برای آنان می‌پسندیدند. برای نمونه، در حدیثی آمده است:
یحیی بن زکریا ـ از اصحاب امام هادی(ع) ـ نامه‌ای به آن حضرت نوشت و عرض کرد: همسرم باردار است؛ دعا کن خداوند پسری روزی‌ام گرداند!
امام (ع) در پاسخ او نوشت: «چه بسا دختری که از پسر بهتر است.»
در تاریخ می‌خوانیم که گاه برخی از پیامبران، از خداوند درخواست فرزند دختر می‌کردند، تا از رأفت و دلسوزی او بهره‌مند شوند. برای مثال، حضرت ابراهیم (ع) از خداوند تقاضا کرد به وی دختری عنایت فرماید تا بعد از مرگش برای او گریه کند.
از چشمه‌سار نور
در فرهنگ اهل بیت (علیهم السلام) که ریشه در وحی و کلام الهی (قرآن) دارد، زنان و دختران از جایگاه خاصی برخوردارند. تعابیر زیبا و بلندی که برای دختران به کار گرفته شده، حاکی ازاین موضوع است. در سخنان معصومان(علیهم السلام) از دختران با واژه‌هایی چون: ریحانه (گل)، قواریر (بلورها)، و حسنه (نیکی) یاد شده است؛ که هر یک، نشان از امتیاز و ویژگی خاص طبیعی و روحی دختران دارد. در این‌جا به برخی از سخنان معصومان(علیهم السلام) اشاره می‌کنیم:
میزان سنجش مردان
رسول گرامی اسلام(ص) میزان سنجش و ارزش مردان را در نوع برخورد و تعامل با زنان و دختران می‌داند و می‌فرماید:
«بهترین شما (مردان) کسی است که برای زنان و دخترانش بهترین باشد.»
محبّت الهی بر دختران
امام رضا (ع) می‌فرماید: «خداوند بر زنان و دختران مهربان‌تر است تا بر مردان و پسران.»
آنچه ازاین حدیث شریف بر می‌آید، درسی است که به خانواده و جامعه داده می‌شود که چه الگویی بالاتر از خداوند است که بتوان به آن اقتدا کرد. و این ارتباط مهربان‌تر بودن نسبت به زنان و دختران را باید از خداوند علیم و حکیم آموخت؛ چرا که این مهربانی بی‌شک هماهنگ و بر اساس فطرت و جسم و روح دختران است.
مجالست با پیامبر(ص) در بهشت
پاداش همنشینی با اولیای خدا ـ به ویژه پیامبران و بالأخص اشرف مخلوقات، نبّی گرامی اسلام ـ آن هم در بهشت، امتیازی است که بنا بر نقل روایات به اشخاص و گروه‌های خاص و بلند مرتبه‌ای تعلّق دارد؛ از جمله،این امتیاز بزرگ نصیب کسانی می‌شود که دخترانی را در نزد خود سرپرستی کنند.
رسول گرامی اسلام(ص) می‌فرماید: «هر کس سه خواهر یا سه دختر شایسته داشته باشد و به آنان نیکی و احسان نماید، من و او در بهشت همانند این دو انگشت (اشاره به انگشتان سبّابه و وسطی) در کنار یکدیگر خواهیم بود.»
راوی پرسید:ای رسول خدا! اگر دو نفر سرپرستی شوند، چه؟
فرمود: همان پاداش را دارد.
راوی پرسید: اگر یک نفر سرپرستی شود، باز هم همان پاداش را دارد؟
فرمود: آری.
دختران را نشکنید
تعبیر بسیار زیبا و بلندی که در سخن امام سجّاد (ع) است، حاکی از ارزش‌ها و لطافت‌های روحی و روانی دختران است، که تنها می‌توان در سخن بزرگمردی چون امام سجّاد (ع) آن را یافت. آن حضرت می‌فرماید:
«زنان چون بلورند؛ آن‌ها را نشکنید.»
رحمت الهی
پیامبر اکرم(ص) فرمود:
«خانه ای که در آن دخترانی وجود داشته باشند، هر روز دوازده برکت از آسمان بر آن خانه نازل می‌شود و رفت و آمد ملائکه از آن خانه قطع نمی‌گردد و برای پدر در هر شب و روز، عبادت یک سال را می‌نویسند.»
شادی دختران
رسول اکرم(ص) فرمود:
«کسی که از بازار هدیه‌ای بخرد و آن را برای خانواده‌اش ببرد، مانند کسی است که صدقاتی را برای افراد مستمند میبرد؛ پس باید هنگام تقسیم هدیه، دختران را مقدّم بدارد؛ زیرا کسی که دخترش را شاد کند، مانند آن است که برده‌ای از فرزندان حضرت اسماعیل (ع) را خریده و در راه خدا آزاد کرده است.»(۱)
همچنین می‌فرماید:
«هدایا را در میان فرزندان به عدالت تقسیم کنید. اگر من می‌خواستم فضیلتی را (در تقسیم هدیه میان دختر و پسر) در نظر بگیرم، دختران را (در دادن هدیه) مقدّم می‌داشتم.»(۲)
نشانه‌ی سعادت
رسول خدا(ص) فرمود:
«از نشانه‌های سعادت و نیکبختی زن آن است که نخستین فرزندش دختر باشد.»(۳)
دختران حسنات‌اند
امام صادق(ع) فرمود:
«پسران، نعمت خداوند هستند، ولی دختران، حسنات الهی می‌باشند. خداوند از نعمت سؤال می‌کند و به حسنات پاداش می‌دهد.»(۴)
رزق و روزی دختران
پیامبر اسلام(ص) فرمود: چون شب معراج از سدره المنتهی گذشتم، از جانب پروردگار خطاب آمد:
«ای محمّد! به دختردارها بگو براین نونهالان غمگین و دلتنگ نباشند؛ من همان گونه که آنان را آفریدم، خود روزی‌شان را می‌دهم.»(۵)
بانگ فرشتگان
امام صادق(ع) فرمود:
«هنگامیکه دختری به دنیا می‌آید، خداوند فرشته‌ای را مأمور می‌کند تا بال خود را بر سروسینه‌ی نوزاد دختر بگستراند و بگوید: او دختری ناتوان و ضعیف است؛ هرکس او را کمک کند، تا روز قیامت مورد توجّه خداوندخواهد بود.»(۶)
سه خواهر را سرپرستی کند، جهاد در راه خدا و صدقه دادن از او برداشته می‌شود.»(۷)
پیامبر اکرم(ص) فرمود:
«چه فرزند خوبی است دختر! هم پر محبّت است، هم کمک کار، هم مونس است و هم پاک و پاک کننده.»(۸)
پدر دختران
امام صادق(ع) در عظمت دختر داری فرمود:
«رسول خدا(ص) (که اشرف مخلوقات عالم است) خود، پدر چند دختر بود.»(۹)
پی نوشت:
- وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۲۲۷٫
- ۲. نهج الفصاحه، ح ۱۷۲۸٫
- بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۹۸٫
- وسائل الشیعه‌ی، ج ۲۱، ص ۳۶۷٫
- همان، ج ۱۵، ص ۱۰۳٫
- همان، ص ۱۰۵٫
- بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۹۱٫
- همان، ص ۹۸٫
- وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۱۰۲٫
