جهادسازندگی و ایمان انقلابی

تشکل نمونه انقلابی در عرصه اقتصادی                                                                                                

پاکت را باز کردم. داخل پاکت، از بین خودکار و دفتر و سربند و…، دنبال عکس «شهید همراه» گشتم. رسم هر سالۀ اردو این بود که در جلسۀ افتتاحیه، پاکتی حاوی یک سری لوازم فرهنگی به بچه‌ها می‌دادند؛ از مختصات ویژه‌اش هم شهید همراه بود. شهید همراه، عکس یک شهید بود که تا آخر اردو باید عکسش را روی سینه‌ات می‌چسباندی و در کل اردو، می‌بایست هوای همدیگر را داشته باشید! تو برایش صلوات و ذکر، جمع می‌کردی و او برایت، توفیق و حضور! عکس شهید را درآوردم؛ «شهید سید محمدتقی رضوی». راستش را بخواهید، اول تو ذوقم خورد! اولین بار بود که اسم شهید رضوی را می‌شنیدم و عکسش را می‌دیدم! اما چه می‌شد کرد؟ یارِ هم شده بودیم.

اردو تمام شد. کار جدیدی که امسال بچه‌های فرهنگی انجام دادند، این بود که کتاب خاطرۀ مربوط به هر یک از شهدای همراه را جمع‌آوری کردند و در اختتامیه، به بچه‌ها دادند؛ سهم ما هم شهید رضوی و این کتاب شد شروع آشنایی من با او.

شهید رضوی، معاون فرماندهی مهندسی رزمی قرارگاه خاتم‌الانبیاء بود؛ از ستون‌های جهادسازندگی. همراهی یک شهید جهادسازندگی با من، در اردوی جهادی، تناسب جالبی بود. هر دو جهادی! چطور می‌شود یک آدم، پشتیبان و دل‌گرمی خیلی از رزمنده‌ها باشد؟ با کلی کار‌های عجیب و قریب! با امکانات کم؛ ولی طرح‌های شگفت انگیز! اصلاً انگار عموم کارهای جهادسازندگی‌ها، یک رنگ و بوی خاصی دارد! انجام «کارهای بزرگ و ابتکاری، که به ذهن کسی خطور نمی‌کرد که کسانی بتوانند انجام دهند».۱

۲۶ خرداد ۱۳۵۸، امام خمینی(ره) پیامی رسانه‌ای برای ملت ایران ابلاغ می‌کنند. مضمون این پیام، تشکیل جهادسازندگی است. امام در این پیام، ضمن تبیین ضرورت ترمیم تخریب‌های زمان طاغوت، از عموم مردم می‌خواهند که در یک حرکت جمعی، به سازندگی کشور بپردازند: «ما دستمان را پیش ملت دراز مى‏کنیم، و از ملت مى‏خواهیم که همه در این نهضت شرکت کنند و همه دست برادرى به هم بدهند و این سازندگى و جهاد سازندگى را شروع کنند.»۲ پیام امام همان و تشکیل شجرۀ طیبۀ جهادسازندگی همان. جمع شدن جوانان پرشور و نشاط و با استعداد و خلاق، دور هم و ایجاد تشکیلاتی منسجم برای لبیک به دعوت امامشان. «معلوم بود که در این تشکیلات، آنچه لازم است، کار و ابتکار است؛ کار خستگی ناپذیر و ابتکار و نوآوری برای نجات کشور. چه جوان‌های باارزشی، چه انسان‌های پاکیزه و نورانی‌ای، و چه صاحبان استعداد و فکری در این مجموعه، در سلک خدمتگزاران درآمدند و در راه‌های دور، در شهرها و روستاهای دوردست، در جاهای گرم، در جاهای سرد و شرایط زیستی نامناسب، با مشکلات زیادی فعّالیت کردند.»۳ و این شروع کار جهاد بود.

در ابتدا فعالیت جهادسازندگی در خدمت‌رسانی به روستائیان و مناطق محروم خلاصه می‌شد؛ اما با شروع جنگ تحمیلی، نقش مؤثر و چشم‌گیری در زمینۀ فعالیت‌های فنی و مهندسی در جبهه‌ها ایفا کرد. شاید بتوان بخش بزرگی از پیروزی‌های رزمندگان اسلام در عملیات گوناگون جنگی را ناشی از ایثار و فداکاری جهادگران دانست. انتخاب واژۀ «سنگرسازان بی‌سنگر» بیانگر عمق فداکاری جوانان جهادی بود که در زیر باران گلوله و دید مستقیم دشمن، به احداث خاکریز، پل، سنگر و استحکامات می‌پرداختند. جهادسازندگی به دلیل گستردگی فعالیت و تشکیلات، در آذر ۱۳۶۲ به وزارتخانه تبدیل شد.۴

اولین تجربۀ جهادگران جهادسازندگی در جنگ، پشتیبانی در قالب ارسال کمک‌های مردمی به جبهه‌ها در روزهای ابتدایی جنگ بود۵ و سپس خدمات درمانی، تبلیغاتی، سازماندهی مهاجران جنگی، تعمیرات، مهندسی و تحقیقات مهندسی به فعالیت‌های جهاد، افزوده شد. ساخت پل بعثت در مدت زمان بسیار کم، عبور نیروهای ایران از رودخانۀ مرزی اروند و غافلگیری نیروهای عراقی در عملیات والفجر ٨ (فتح فاو در سال ١٣۶۵)، از شاخص‌ترین عملیات مهندسی رزمی جهاد محسوب می‌شود که با حیرت جهانیان روبرو شد و نقش برجستۀ جهادسازندگی در جنگ را نشان داد. از دیگر شاهکارهای مهندسی جهاد، ساخت پل شناور خیبر است. احداث این پل، به طول حدود ۱۴ کیلومتر و احداث جادۀ سیدالشهدا(ع) به طول ۱۴ کیلومتر و احداث خاکریزهای متعدد در نقاط گوناگون منطقۀ عملیات، امکان پشتیانی و تدارک نیروها را که برای حفظ مناطق تصرف‌شده در این عملیات می‌کوشیدند، فراهم کرد و سبب شد تا فرماندهان، به نقش تأثیرگذار و حیاتی عملیات مهندسی، بیش از گذشته پی ببرند و از آن پس، به توان فنی مهندسی جهاد، نگاه ویژه‌ای داشته باشند.۶

اصلی‌ترین مؤلفه و زیربنای جهادسازندگی، در روح پیام تاریخی امام مشهود است. دعوت از خودِ مردم با توانایی‌های مختلف برای سازندگی کشور، یعنی دست به زانوی خود گذاشتن و روی پای خود ایستادن. وقتی این دست به زانو شدن، جمعی می‌شود، هم‌افزایی می‌آورد و کارهای صعب را سهل می‌کند.

اما چه رمز و رازی است که جهادسازندگی، طلایه‌دار شروعِ نوآوری و جرأت و جسارتِ ورود در میدان ابتکار است و چگونه است که در درون این تشکیلات، ضمن اینکه ارزش‌های اسلامی محفوظ است، تلاش فراوان و خدمت‌های بزرگ در آن با دلسوزی انجام می‌گیرد و از لحاظ کاری هم توفیقاتِ نوآوری این مجموعه‌ها، از بقیۀ بخش‌ها جلوتر و بالاتر است، در حالی که از لحاظ امکانات و سخت‌افزار از تشکیلات و سازمان‌های دیگر، پایین‌تر است؟ راز این همه چیست؟

راز همۀ این موفقیت‌ها در بخش‌های مختلف، «تمسّک به ایمان انقلابی» است.۷ در حقیقت، این ایمان انقلابی موجب می‌شود تا زاویۀ دید در درجۀ اول، به درون باشد نه امکانات؛ به خلاقیت‌ها باشد، نه سخت‌افزارها. این ایمان انقلابی موجب می‌شود تا طرح‌هایی اجرا شوند که در حالت عادی و از دیدگاه فردی که به چنین ایمانی تمسک ندارد، ناممکن و نامعقول جلوه کند. این ایمان، عموم افراد جامعه را به خودکفایی می‌کشاند. این ایمان، همان ایمان به حقیقت والا و درخشانی است که توانست این کشور را نجات دهد۸ و همان ایمانی است که با تمسک به آن، می‌توان کشور را به رشد و تعالی رساند.

پی‌نوشت‌ها:

(۱) مقام معظم رهبری، ۱۵/۰۷/۱۳۷۷٫

(۲) امام خمینی، سید روح‌الله: «صحیفه امام‏»، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، تهران، ۱۳۸۶، چهارم، ج‏۸، ص۱۷۹٫

(۳) مقام معظم رهبری، ۱۵/۰۷/۱۳۷۷٫

(۴) مقاله «سالروز تشکیل جهاد سازندگی»، پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس.

(۵) حیدری، مهدی: «پیدایش، شکل‌گیری و فعالیت‌های جهاد سازندگی در جنگ تحمیلی»، نشریۀ نگین ایران، شمارۀ۵۱، زمستان ۱۳۹۳، صص۹-۲۸٫

(۶) دلگرم، محمد: «شرح فعالیت پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد در عملیات خیبر»، نشریۀ نگین ایران، شمارۀ۵۱، زمستان ۱۳۹۳، صص۶۵-۹۴ ؛ زواره، علیرضا: «کارنامۀ عملیاتی جنگ جهاد سازندگی در هشت سال دفاع مقدس»، نشریۀ نگین ایران، شمارۀ۵۱، زمستان ۱۳۹۳، صص۲۹-۶۴٫

(۷) مقام معظم رهبری، ۱۵/۰۷/۱۳۷۷ (با اندکی دخل و تصرف).

(۸) همان.