روانشناسان غربی از چند نفر آزمون خودکنترلی و اراده گرفتند. بعد به آنها تصاویری از افراد بااراده و خویشتندار دادند و گفتند: دست و پنجه شما درست، دستتون درد نکنه. روزی سه بار این تصاویر را مثلاً به مدت سی روز ببینید. دوباره از آنها آزمون و مصاحبه گرفتند. این افراد قدرت خودکنترلی بالاتری در آزمون گرفتند؛ یعنی دیدن تصاویر افراد خویشتندار و بااراده روی آنها اثر مثبت گذاشته بود.
یک روز طلبهای عراقی برای مشاوره پیش من آمد. وسواس و اضطراب بالایی داشت. احساس ارزشمندی و اعتماد به نفسش ضعیف شده بود. به او تمرینهایی دادم؛ اما زیاد به دلش ننشست. بهش گفتم: یه سؤال دارم، شما خودتان را خوب میشناسید. به نظر خودتان چه چیزی روی شما اثر مثبت میگذارد و اعتماد به نفس شما را بالا میبرد؟ کمی فکر کرد و گفت: راستش زندگی امام خمینی۲٫ اگر سیدیهایی از ایشان گیر بیاورم و ببینم، روحیه ایشان به من نشاط و اعتماد به نفس میدهد. یک مجموعه داشتم از زندگی امام۲؛ از کودکی تا رحلت ایشان. آن را گرفت و دید و مثل گل شکفته شد و با نشاط.
از فیلمها، تصاویر و وصیتنامههای شهدا میتوانیم برای تقویت اراده و اعتماد به نفس کمک بگیریم. امام على (علیه السلام) فرمودند: «إن لَم تَکُن حَلیما فَتَحَلَّم فَإِنَّهُ قَلَّ مَن تَشَبَّهَ بِقَومٍ إِلاّ أَوشَکَ أَن یَکونَ مِنهُم؛[۱] اگر بردبار نیستى خود را بردبار جلوه ده؛ زیرا کمتر کسى است که خود را شبیه گروهى کند و بهزودى یکى از آنان نشود».
تکنیک بالا در زندگی و روابط، کارایی فوقالعادهای دارد. «شناخت»، «هیجان» و «احساس» ما یک مثلث را تشکیل میدهند که بر همدیگر اثر میگذارند و از هم اثر میپذیرند. وقتی ما وانمود کنیم و رفتارمان را شبیه افرادی مثل سرداران و آزادگان قهرمان کنیم، احساسمان هم تغییر میکند و زمینه تغییر فکر نیز در ما ایجاد میشود. به این ترتیب باور خواهیم کرد که ما میتوانیم همت بالایی داشته باشیم و توانایی ما کم نیست.
مثال مشهور این قضیه تکنیک تباکی بر امام حسین۷ است. در روایت داریم اگر نمیتوانی برای امام حسین۷ گریه کنی، حالت فرد عزادار را به خود بگیر تا بهتدریج احساست هم تغییر کند. در روایت داریم کسی که در رفتار و ظاهر، خود را به فقر و نداری بزند، فقیر میشود. یا کسی که خود را به صبوری بزند، شکیباتر میشود. کسی که علاقه زیادی به همسرش ندارد نیز اگر در «ظاهر و رفتار» وانمود کند که او را دوست دارد، «احساسش» نیز به تدریج تغییر میکند.
سرداران چه دارند؟
یاد دائم خدا، ارتباط با قرآن و ائمه:، صفا و خلوص، صمیمیت، همدلی با دیگران به خصوص با زیردستان، اقتدار و جرئتورزی (دفاع از حق خود و دیگران ـ حقسالاری)، عملگرایی، بصیرت و آگاهی، غیرت دینی، شجاعت، مردمی بودن، شهادتطلبی، شادابی و نشاط، امیدواری، چالشطلبی در برابر خمودگی و بیحالی، نظم و انضباط، شوخی متعادل، تواضع و فروتنی، حسن خلق ابتکار و خلاقیت، قناعت، اجتناب از اسراف و تجملگرایی، دوری از شهرتطلبی، تعهد، اعتدالگرایی، دشمنشناسی.
پیشنهاد کتاب
اراده؛ بازبینی و درمان ضعف آن، تلاش بر بازیابی و قوّت آن، نویسنده: حجت الاسلام و المسلمین دکتر آقاتهرانی، ناشر: کتاب یوسف.
[۱]. نهج البلاغه، حکمت ۲۰۷٫