خلأ ملموس

یادداشت شفاهی آقای روح‌الله مؤمن‌نسب، کارشناس حوزۀ رسانه و معاون سابق رسانه‌های برخط مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مسئول سابق اجرای مصوبات کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه               

یکی از مواردی که در حال حاضر جای خالی آن به شدت در کشور احساس می‌شود، شبکۀ ملی اطلاعات است. این جای خالی به این معنا است که هنگامی که مصرف کنندۀ اینترنت مطلبی را برای مخاطب خود می‌فرستد، مطلب ارسالی با عبور از سوئیچ مرزی و یازده کشور، به سرور نرم‌افزار در آمریکا می‌رسد -نکتۀ قابل توجه، کپی شدن مطلب در هر کشور است- و سپس این مسیر را باز می‌گردد تا مخاطب مورد نظر، مطلب را دریافت کند. در حالی که اگر شبکۀ ملی اطلاعات وجود داشت، نیاز به طی این فرایند طولانی نبود و با یک واسطه، مطلب منتقل می‌شد.

گذر از این فاصلۀ طولانی، باعث کم شدن سرعت اینترنت، گران شدن هزینۀ استفاده از اینترنت و نا امن شدن مطالب ارسالی، شده است. با این تعاریف، شبکۀ ملی اطلاعات، گلوگاهی است که اینترنت سالم، ارزان، سریع و امن را به مصرف کننده عرضه می‌دارد.

نیازی مبرم

نداشتن شبکۀ ملی اطلاعات، سبب دسترسی راحت دشمنان این مرز و بوم به اطلاعات و داده‌های ما شده است. طبق یکی از سندهای اسنودن، چهارده میلیارد بستۀ اطلاعاتی در ماه از کشور خارج می‌شود که این موضوع، بی‌سابقه است.

دومین مسئله در استفاده از اینترنت، این است که دشمن با رصد کلیک‌ها و فعالیت‌های اشخاص در اینترنت، متوجه خلاقیت و ایده‌ها می‌گردد. یکی از وظایف موتورهای جست‌وجوگر بیگانه چون گوگل و…، انجام این کار است و این مسئله، خطر بسیار بزرگی برای کشور محسوب می‌شود.

سومین ضرورت داشتن این شبکه، نداشتن امنیت استفاده از اینترنت است؛ به نحوی که مانع از خلاقیت در کاربران شده است. هیچ‌گاه رغبتی برای تولید در فضای نا امن کنونی برای کاربرانی که همیشه نگران بستن سرورها یا از دست دادن دامین و آی‌پی خود هستند، ایجاد نمی‌گردد. برای نمونه، در یک مقطع زمانی شرکت لینوکس به علت تحریم‌ها، تمام سرورهای خود را از ایرانیان گرفت و یا شرکت انگلیسی تأمین کنندۀ امنیت سرورهای بانکی در ایران، علاوه بر برداشتن اطلاعات یک بانک، سرورهای خود را نیز برای آن مسدود کرد.

چهارمین دلیل ضرورت وجود و استفاده از شبکۀ ملی اطلاعات، استفادۀ کاربران از موتورهای جست‌وجوگر بیگانه است. زمانی که کاربر قصد استفاده از این ابزار برای یافتن واژه‌ای خاص را دارد، سیستم، علاوه بر آن واژه، کلمات و مطالب غیر اخلاقی را نیز پیشنهاد می‌دهد. این مسئله فکر کاربر را از تمرکز بر روی موضوع مورد جست‌وجو منحرف و درگیر مسایل غیر اخلاقی می‌کند که تهدید جدی برای سلامت اخلاقی جامعه است.

زیرساختی برای پیشرفت

علاوه بر مواردی که اشاره شد، شبکۀ ملی اطلاعات از چند سو باعث پیشرفت کشور است:

1. چون فضای مجازی در حال حاضر امن نیست، سرمایه‌گذاری مالی در آن توجیه ندارد. پس در صورت راه‌اندازی این شبکه -که موجب ارتقای سطح امنیت در فضای مجازی خواهد شد- سرمایه‌گذاری و هزینه بر روی نرم‌افزارها توجیه مالی پیدا می‌کند و حتی موجب سرمایه‌گذاری خارجی روی اینترنت ایران نیز خواهد شد. ایران می‌تواند علاوه بر ساختن شبکۀ ملی اطلاعات برای سایر کشورها، سرویس‌های نرم‌افزاری را نیز برای آنان تأمین نماید. برای نمونه، کاربران عراقی یا آمریکای لاتین و حتی اتحادیۀ اروپا -که اکنون از نرم‌افزارهای آمریکایی استفاده می‌کنند- به سرعت نرم‌افزار با کیفیت ایرانی را جایگزین خواهند کرد؛ کشور کرۀ جنوبی و چین، از طریق این روش سرمایۀ بسیاری را جذب کشور خود کرده‌اند.
2. با راه‌اندازی این شبکه، محصولات مرتبط نیز پیشرفت خواهند کرد و برنامه‌نویسی، طراحی سیستم و… رونق می‌یابد. حتی تحولی چشم‌گیر در سخت‌افزارهایی نظیر تلفن همراه، تحت تأثیر پیشرفت نرم‌افزارها به وجود خواهد آمد. به تعبیر بهتر، در عرصۀ فناوری اطلاعات کشور، پیشرفت ایجاد خواهد شد. مصرف کنندۀ اینترنت، به جای اینکه وقت خود را صرف بالا بردن تعداد اعضای گروه‌های تلگرام کند، نرم افزارهایی چون تلگرام طراحی می‌کند. طراحی برنامه‌هایی چون آنتی ویروس‌ها و سایت‌های امن برای نخبگان ایرانی، درآمد بسیاری را در پی خواهد داشت.

مقدمه‌ای برای ایجاد

سال ۱۳۹۰، مقدمه‌ای برای ایجاد شبکۀ ملی اطلاعات در ایران بود. در این سال، زیر ساخت‌های شبکه به نحوی طراحی گردید که هنگام استفاده از نرم افزارهای ایرانی که سرور آن در کشور موجود است، گردش اطلاعات به خارج از کشور متوقف گردد و اطلاعات کاربران نرم‌افزارهای ایرانی، برای بیگانگان ارسال نگردد.

این پروژه اکنون برای تکمیل نیاز به راه‌اندازی CDN (سی‌دی‌ان)ها و پردازش سامانه‌های ابری دارد تا بستر شبکه را به نحوی طراحی نماید که نیاز به خروج اطلاعات از کشور نباشد و تنها استفاده از سامانه‌های ابری داخل کشور کفایت کند.

به دو جهت شبکۀ ملی اطلاعات تا کنون تکمیل نشده است. اولاً نرم‌افزارهای خارجی در مفهوم سی‌دی‌ان و سامانه‌های ابری در کشور به معنای کامل راه‌اندازی نشده‌اند و ثانیاً نرم‌افزارهای خارجی در ایران رونق زیادی دارد؛ باید این رونق را به محصولات داخلی منتقل نمود تا بستری برای رشد شبکۀ ملی اطلاعات باشد.

فیلترینگ؛ آری یا خیر؟

ایجاد شبکۀ ملی اطلاعات، تأثیری بر فیلترینگ نخواهد داشت. زیرا اعمال فیلترینگ، تنها بر سایت و نرم‌افزارهایی که مصداق عنوان مجرمانه دارند، صورت می‌پذیرد. در صورتی که شبکۀ ملی اطلاعات بستری برای نرم‌افزارهای ایرانی و سالم است. در نتیجه، شبکۀ ملی اطلاعات در حقیقت هیچ ارتباطی با فیلترینگ نمی‌تواند داشته باشد. این سخن به معنای قطع ارتباط با سایت‌ها و نرم افزارهای خارجی نیست؛ بلکه ارتباط، از این جهت که بار ترافیک مخابراتی کمتر شده و سرعت اینترنت بیشتر خواهد شد، نیز افزایش خواهد یافت. به طور کلی، مواردی که تا کنون فیلتر بوده، از این به بعد نیز فیلتر خواهد ماند. تفاوتی که با آمدن شبکۀ ملی اطلاعات ملموس و چشمگیر خواهد بود، سرعت دسترسی به سایت‌های ایرانی است که علاوه بر افزایش سرعت، هزینۀ آن نیز کاهش چشمگیری می‌یابد. این موضوع، میل و رغبت کاربران برای استفاده از محصولات ایرانی را افزایش خواهد داد.

شبکۀ ملی اطلاعات در سایر کشورها

بسیاری از کشورهای جهان چون چین، روسیه، کرۀ جنوبی، بلژیک، هلند، اتحادیۀ اروپا، برزیل و آمریکا، این شبکه را راه‌اندازی و استفاده می‌کنند. بعضی از این کشورها چون اتحادیۀ اروپا و آلمان، حتی نرم‌افزارهای خارجی را وادار نموده که برای کاربران این کشورها سرور خود را داخل خاک آنها برده و از قوانین آنها پیروی کنند. کشور آمریکا که از مخالفان دستیابی ایران به این پیشرفت است، ابتدا این شبکه را برای خود ایجاد کرده و پس از آن اینترنت را به جهانیان عرضه نمود.

سخن آخر

مربیان عزیز، ابتدا باید خود را از آلودگی‌های فضای مجازی حفظ کنند، تا بتوانند آموزش‌های لازم برای تربیت متربی خود در این محیط را به او بیاموزند. هم‌چنین اطلاعات خود نسبت به رسانه و سواد رسانه‌ را ارتقا بخشند تا  مشکلات دانش‌آموزان خویش را علاوه بر شناسایی، برطرف کنند. مربی در این فضا باید مطالبه‌گر نیز باشد تا با روشن‌گری، مباحث شبکۀ ملی اطلاعات را نیز نشر دهد؛ این کار، کمک بزرگی در حل مشکلات فضای مجازی خواهد نمود. نکتۀ بعد اینکه دانش‌آموز را مولّد تربیت کنند. اگر این کار صورت گیرد، دانش‌آموز و نوجوانان ایرانی به جای هدر دادن ساعات عمر خود برای بازی‌هایی بیگانه چون کلش، مولّد برنامه و بازی رایانه‌ای خواهد شد و این تولید، علاوه بر رشد کشور، شخصیت خود دانش‌آموز را نیز ارتقا می‌بخشد.