انسان موجودی است که اجتماعی آفریده شده و برای ادامۀ حیات، نیاز به برقراری ارتباط با افراد پیرامون خود دارد. بنا بر برخی از نظریهها ارتباطات اولیه، اشارهای و غیر کلامی بوده است که در این نوع ارتباط، انسانها از طریق لمس کردن، حرکات چهره، حرکات دست، طبل زدن، دود و آتش، به تبادل پیام میپرداختند.
پس از مدتی برای رفع نیاز و همچنین ارتباط بیشتر با اطراف خود، با اختراع زبان و الفبا، ارتباطات بشری گسترش یافت. در این زمان با نگارش نامه و ارسال اسبهای تندرو و کبوتران نامهبر، ارتباطات با مناطق دور ددست نیز شکل گرفت.
پس از مدتی با اختراع دستگاه چاپ توسط گوتنبرگ -که باعث انقلاب در چاپ و نوشتار شد- صنعت چاپ رشد بسیاری نمود. انتشار مطبوعات به عنوان نخستین وسیلۀ ارتباطی نوین -که مهمترین محصول جامعۀ صنعتی بود- تحولی شگرف در ارتباطات و اطلاعرسانی جوامع بشری را به همراه داشت. پس از این دوران، در سال ۱۸۳۲ م. با اختراع تلکس و تلگراف، انقلابی در ارتباطات راه دور صورت گرفت. پس از حدود ۴۰ سال، در سال ۱۸۷۶ م. با اختراع تلفن، ارتباطات وسیعتر شد. هرچند انسان به این هم بسنده نکرد و در زمان کمتری با ظهور اینترنت -که دومین انقلاب در ارتباطات بشری بود- باعث تحول عظیم در زندگی انسان و ارتباطات اجتماعی گردید؛ انقلابی در عرصۀ اطلاعات که ثمرۀ آن، شکلگیری ابر شاهراههای اطلاعاتی بود. پایگاهها و درگاههای مختلف اطلاعرسانی و شبکههای اجتماعی به وجود آمد و سرعت انتقال اطلاعات را بسیار بالا برد و فراگیر نمود.
برای آشنایی با انواع رسانه که در اختیار انسان هستند، به تقسیمبندی زیر میتوان اشاره کرد:
- رسانههای نوشتاری (مکتوب): کتاب، روزنامه و مجله.
- رسانههای دیداری (تصویری): تلویزیون و سینما.
- رسانههای شنیداری (صوتی): رادیو.
- رسانههای مجازی: اینترنت و شبکههای اجتماعی.
- رسانههای دیجیتالی (الکترونیلی): موبایل، پیام کوتاه (sms)، پیام چندرسانهای (mms) و بلوتوث.
- رسانههای شفاهی: منبر و خطابه.
- رسانههای خیابانی (تبلیغات شهری): بیلبورد و بنر.
نکتۀ مهمی که باید بدان اشاره نمود، ضریب نفوذ انواع رسانه در بین مردم یک جامعه است؛ ملاکی که میتواند درصد تأثیرگذاری انواع آن را مشخص و نمایان سازد. طبق اخرین آمار، ضریب نفوذ اینترنت درایران، به ۱۲۰ درصد رسیده است، یا ضریب نفوذ تلفن همراه، به ۱۳۰ درصد رسیده است، که برخی از آن به سونامی هوشمند تعبیر میکنند. با نگاه اجمالی به این دو مورد، میتوان پی برد امروز افرادْ بیشتر از همیشه به تلفنهای هوشمند خود وابسته شدهاند. از طرفی، با ساخت نرمافزارهای تلفن همراه، انجام برخی امور، بر خلاف گذشته، نیاز به صرف زمان و هزینۀ گزاف ندارد. این مسئله، علاوه بر ایجاد فرصتهایی در سطح جامعه، تهدیداتی را نیز به همراه دارد که باید با آگاهی از نوع رسانه و بالا بردن سواد رسانه، پیوست فرهنگیِ استفاده از آن را لحاظ نمود تا نسبت به آسیبها و تهدیدهای آن، بیمه شد و به صورت بهینه و مطمئن، از ظرفیتهای آن استفاده کرد.ش