تحلیل و بررسی سخنرانی مقام معظم رهبری در جمع تشکل انجمن اسلامی دانش‌آموزان در تاریخ ۱/۲/۹۵
ولیّ و امام جامعه مسلمین دو نقش در قبال عموم مردم دارد: هدایت تعلیمی، هدایت تربیتی. این دو نقش را ولیّ با دو سبک مدیریت سیاسی اجتماعی و مدیریت تربیتی ایفا می‌کند.
در سخنرانی اخیر مقام معظم رهبری، نقش تعلیمی ایشان متجلی شد و شأنی که از حضرت آقا می‌بینیم، شأن یک امام مربی است. شأنی که از مخاطب می‌بینیم نیز شأن مأموم در لباس متربی است. پس ایشان وجه مدیریت تربیتی را در بُعد فردی و اجتماعی اِعمال می‌کنند، نه وجه مدیریت سیاسی اجتماعی.
با توجه به این مقدّمه وارد بحث می‌شویم. برای تحلیل کلمات رهبری، باید محتوا و روش تعامل و مواجهه ایشان را با مخاطب بررسی کنیم. در وجه تحلیل محتوا، مهم‌ترین بحث سخنان مقام معظم رهبری، ترسیم ویژگی‌های هویتی افسران جنگ نرم است؛ یعنی ترسیم وظایف و رسالت‌های یک جوان در افق انقلاب اسلامی.
اولین نکته‌ای که رهبری مطرح کردند، ترسیم بُعد معنویت‌گرای جوان است. ایشان متذکر شدند که بُعد معنویت‌گرا، قدرت مدیریت سایر ابعاد انسان را دارد. جوانان و نوجوانان گمان می‌کنند که بُعد معنویت‌گرا مانع غرایز و امیال است. مقام معظم رهبری، این شبهه را برطرف می‌کنند و تذکر می‌دهند که اگر بُعد معنویت‌گرا را تقویت کنید، سایر امیال مدیریت می‌شوند و حتی طبق فرهنگ دینی، توسعه و جهت پیدا می‌کنند.
بعد از پایه‌گذاری بحث بُعد معنویت‌گرا، ایشان وارد بحث اصلی‌شان می‌شوند و برای ترسیم حرف اصلی‌شان مقدّمه‌ای تبیین می‌کنند. مقدّمه قبلی ناظر به شخصیت است و این مقدّمه، ناظر به تحلیل ذهنی.
در مقدّمه اول گفتند که نظام اسلامی با جبهه استکبار همواره درگیر است و این درگیری را نمی‌توان از بین برد؛ زیرا ذاتی و هویتی است. هویت انقلاب اسلامی با هویت استکبار در تضاد است. طبیعت استکبار و قدرت‌های مستکبر دست‌اندازی است. حال اگر کشوری بخواهد در مقابل این دست‌اندازی ایستادگی کند و از استقلال خود دفاع کند، طبعاً درگیری به وجود می‌آید.
مقام معظم رهبری پس از مطرح کردن اصل درگیری، وارد حوزه‌های درگیری شدند و در این باره هفت محور مطرح کردند که عبارتند از:
ـ استقلال اقتصادی، سیاسی و فرهنگی؛
ـ پیشرفت کشور؛
ـ حضور قدرتمندانه ایران در منطقه و جهان؛
ـ مسئله فلسطین؛
ـ مقاومت؛
ـ رواج فرهنگ و سبک زندگی غربی.
ـ هفتمین محور اختلاف و درگیری ما و غرب، تربیت جوان و جنگ نرم است. درگیری ما بر سر دو نوع تربیت نسل جوان است. این دو نوع تربیت، بین ما و آنها «جنگ نرم» ایجاد کرده است.
مقام معظم رهبری دو مقدّمه برای بحث‌شان درست کردند. یکی توجه دادن مخاطب به دارایی‌هایش که مهم‌ترین آن، بُعد معنویت‌گرا است. مقدّمه دیگر، تبیین عرصه‌های درگیری‌ها است. مقدّمه نخست، فردی، و مقدّمه دوم، اجتماعی است. اما هر دو مقدّمه، هم ابعاد فردی و هم ابعاد اجتماعی نیز دارد. انسان نمی‌تواند بدون بُعد معنویت‌گرا در جبهه و جامعه ایمانی حرکت کند. جامعه ایمانی یعنی تکثیر و تقویت بُعد معنویت‌گرا در فرد و جامعه.
در اینجا نکته دقیقی وجود دارد و آن اینکه گاهی می‌گوییم باید آدم‌ها تربیت شوند تا جامعه درست شود. یعنی خودسازی مقدّم بر دیگرسازی یا جامعه‌سازی است. اما افق تربیتی مقام معظم رهبری، افق اجتماعی و تمدنی است. آقا یک جوان را در درگیری با باطل تربیت می‌کند و افقی برای او ترسیم می‌کند که: تو درگیر هستی، پس عقبه فردی خودت را درست کن؛ زیرا در غیر این صورت، نمی‌توانی حرکت کنی. وقتی شخص، خود را در میدان مبارزه حق و باطل یافت، شخصیت خود را بازآفرینی می‌کند.
این فرهنگ دقیقاً مبتنی بر فرهنگ قرآنی است که به پیامبر می‌گوید: تو با کفار، مشرکین، اهل کتاب و منافقین، در حال مبارزه هستی؛ پس در شب، اهل مناجات، ذکر، یاد خدا و تلاوت قرآن باش.
رهبری، تا اینجا، ذهن مخاطب را از حرکت‌های فردی در حوزه معنویت ارتقا می‌دهد و به افق اجتماعی می‌آورد. حالا می‌تواند بذر و روحیه مبارزه را در جوانان بکارد و تقویت کند.
نقش جوان در جنگ نرم
محور دوم سخنان مقام معظم رهبری، نقش جوان در مبارزه با جنگ نرم دشمن است. در اینجا به بُعد معنویت‌گرا برمی‌گردند و ابعادی از آن را ترسیم می‌کنند که عبارت است از: خودباوری، تفکر، شجاعت، مصمم بودن، هوشیار بودن، اندیشه‌ورزی، فداکاری، رشید بودن، ایمان، امید، تدیّن، پاکدامنی، پارسایی، پرهیز از افراط در غرائز، خوش‌بینی به فرمانده و عقبه خود، بدبینی نسبت به دشمن.
تفاوت افسر جنگ نرم در جبهه حق و باطل
محور سوم سخنان ایشان، تفاوت هویت و شاکله افسر جنگ نرم جمهوری اسلامی با افسر جنگ استکبار است. امام صادق (ع) می‌گوید: «بنی امیه، مردم را در تعلیم ایمان آزاد می‌گذاشتند، ولی در تعلیم شرک، نه؛ تا مردم شرک را بازنشاسند و آن را برتابند» (اصول کافی، ج۶، ص۴۱۵). پس باید جبهه کفر و استکبار و ابعاد آن را شناخت تا در زمین آنها بازی نکنیم.
ویژگی‌های افسر جنگ نرم استکبار عبارت است از: ناامیدی، تسلیم‌پذیری، عدم ایستادگی، فریب خوردن، بی‌حالی و تنبلی، اعتیاد به شبکه‌های مجازی و اینترنت، پوچی، بی‌انگیزگی، ناتوانی جسمی، عدم قدرت اندیشه، خوش‌بینی به دشمن، بدبینی نسبت به فرمانده و عقبه خود.
انقلابی بودن به معنای متحجر بودن نیست
چهارمین بحثی که آقا مطرح می‌کنند، نکته دقیقی است برای پاسخ به شبهه بعضی از بدخواهان. برخی می‌گویند این سخن شما که ما با غرب درگیر هستیم، نشان می‌دهد که آدم‌های متحجری هستید و نمی‌خواهید با جامعه جهانی رابطه داشته باشید. حضرت آقا گفتند که شیوه تربیتی ما بر اساس تدیّن و پاکدامنی و پارسایی و توسعه اراده است که بر خلاف تحجر است.
ابزارهای استکبار در جنگ نرم
محور پنجم سخنان مقام معظم رهبری، ترسیم ابزارهای استکبار برای جنگ نرم و ساختن افسرانی با هویت غربی است که مهم‌ترین آن ابزارها، رسانه است. البته ابزارهای دیگری هم دارند که یکی از ساده‌ترین آنها تغییر ذائقه غذایی است. اولین کار غرب برای ورود در یک کشور، تأسیس و توسعه رستوران‌های مک دونالد است. اگر نوع غذا خوردن ما تغییر کرد، اخلاق ما هم دگرگون می‌شود.
مطالبه رهبری از انجمن اسلامی
بعد از این مباحث، مقام معظم رهبری، وارد مطالبه‌شان از انجمن اسلامی شدند. مطالبه ایشان، نقش‌آفرینی و مسئولیت‌پذیری نسبت به رشد و تربیت دیگران است.
این مقوله بدون رشد و تربیت خویش محقق نمی‌شود؛ پس مسئولیت‌پذیری نسبت به رشد و تربیت خود، یعنی همگام‌سازی خودسازی و دیگرسازی؛ همان چیزی که امیرالمؤمنین (علیه السلام) در نهج‌البلاغه درباره‌اش فرمودند: «مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً فَعَلَیْهِ أَنْ یَبْدَأَ بِتَعْلِیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِیمِ غَیْرِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ غیره؛ کسی که خود را در جایگاه امامت و پیشوایی دیگران قرار می‌دهد، به تعلیم و تربیت خودش بپردازد، قبل از اینکه به تعلیم و تربیت دیگران بپردازد». ما در تشکل، امامت و هدایت دیگران را پذیرفته‌ایم؛ لذا باید حواسمان جمع باشد و از توجه به دیگران غافل نباشیم.
مقام معظم رهبری، نکاتی ذیل این دو مطالبه مطرح کردند؛ از جمله ضرورت کیفیت‌گرایی در تربیت در عین توجه به کمیّت‌گرایی. به این معنا که اثرگذاری‌تان را افزایش دهید، نه اینکه فقط تلاش کنید تعداد بیشتری دانش‌آموز در انجمن اسلامی ثبت‌نام کنند.
تشکیل هویت و شخصیت جوان اسلامی در افق تمدنی انقلاب اسلامی، سومین نکته‌ای است که حضرت آقا بیان داشتند.
چهارمین نکته این است که افسر جنگ نرم بودن به دوران متوسط و دبیرستان اختصاص ندارد. باید این حالت را حفظ کنید و تدوام ببخشید.
نکته پایانی سخنان مقام معظم رهبری، ضرورت حفظ ارتباطات ایمانی در زمان دانش‌آموزی و بعد از آن است.
ایشان با این محتوایی که به مخاطب القا کردند، می‌خواهند تفکر، روحیه و منش انقلابی در سه حوزه اندیشه، گرایش و رفتار در مخاطب نهادینه شود تا آن را در دیگران نهادینه سازد.
