فهرستی از تهدیدات پیشِ‌روی متربی، که مربی باید از آنها آگاه باشد
مربی‌ای که در تشکلی مثل اتحادیه انجمن‌های اسلامی فعالیت می‌کند، باید از نکات زیر آگاه باشد یا به آنها توجه داشته باشد:
یک. جوان را با ویژگی‌های عمومی دورۀ جوانی بشناسد.
دو. جوان را با ویژگی‌های جوان در زمان کنونی و مختصات آن بشناسد.
سه. جوانی که در تشکلی مثل انجمن اسلامی مدرسه -با مشخصاتی که از مدارس و معلمان و نظام تعلیم و تربیت سراغ داریم- به عنوان مسئول انجمن اسلامی یا عضو فعال می‌شناسیم، مشغول فعالیت اسلامی و انقلابی است.
نمی‌توان، از تربیت نیرو در تشکل انقلابی مثل اتحادیه سخن گفت، مگر این که مربی تا حد مقبولی از این مختصات آگاه باشد. با توجه به این مقدمه، در بخش اول، فهرستی فراهم آمده از محورهای زیر، تقدیم می‌گردد:
الف. اصول ثابتِ تربیت،
ب. نیازهای جسمی و روحی ثابت،
ج. مؤلفه‌های تغییر نیازها،
د. مسایل نوظهور در عرصۀ تربیت.
گفتنی است اصول تربیت و نیازهای جسمی و روحی متربیان، در هر کتاب و جزوه‌ای دیده می‌شود و هر مربی می‌تواند با مراجعۀ اندکی، آن را یافته و مطالعه کند. اما آنچه مهم است، مطالعه و شناخت «مصادیق تغییرات نیازها» و «عوامل تغییر نیاز» و «مسایل نوظهور تربیتی» است.
طبعاً پس از تبیین موارد فوق، باید ترسیمی از جوان مؤمن انقلابی داشته باشیم و آنگاه او را در میدان و سنگر انجمن‌های اسلامی ببینیم. بدون توجه به موارد پیش‌گفته، پرداختن به روش‌ها چندان مؤثر نیست. آنچه در پی می‌آید، فهرستی از اصول تربیت، نیازها و مصادیق تغییر یافته و عوامل آن و مسایل نوظهور تربیتی است. دربارۀ تربیت نیرو در اتحادیه و روش‌های آن، در فرصتی دیگر سخن خواهیم گفت.
الف. اصول تربیتی ثابت است. مانند:
- توجه به تألّه روح،
- نفس،
- فطرت،
- انس،
- محبت،
- آرامش،
- امنیت،
- آزادی معنوی،
- زیبایی روحی
و …
ب. مفهوم کلی نیاز در روح و جسم انسان، واحد است. مانند:
- نیاز به هدف عالی،
- نیاز به مسیر متعالی حرکت،
- نیاز به حس خوب بودن،
- نیاز به درک و لمس زیبایی‌های معنوی،
- نیاز به همنشین و مؤانس هم‌کفو،
- نیاز به داشتن شخصیت محترم،
- نیاز به مفید بودن،
- نیاز به نظم و قوانین عادلانه،
- نیاز به انضباط و ضوابط منطقی اجتماعی
و …
اما مصادیق این نیازها در دوره‌های مختلف متغیر است. برخی نیازهای امروز عبارتند از:
- نیاز به مهارت برقراری ارتباط کلامی،
- نیاز به محیط ابراز و ثبت احساسات و عواطف عمیق و پایدار،
- نیاز به خضوع در برابر یادگیری و کنار گذاشتن مقاومت مبنایی برای یادگیری،
- نیاز به شنیدن و درک پیام آرمان‌گرایی و آرمان‌خواهی،
- نیاز به روحیۀ تحمل‌پذیری رنج‌ها و مشکلات و استحکام روح و اراده،
- نیاز به الگوگزینی و وفاداری به الگوی صحیح،
- نیاز به ادب و حفظ حرمت‌ها و درک و تمییز و احترام نسبت به گروه‌های سنی و اقشار مختلف،
- نیاز به برخورداری از سن بلوغ عادی، در فضای اجمالاً سالم‌تر،
- نیاز به دولت و حکومت و حاکمیت به عنوان پشتیبان و تکیه‌گاه،
- نیاز به یاری‌گر امین در مقابل شبهات، با پاسخ‌های روشن و آرامش آفرین،
- نیاز به نعمت رسانۀ سالم، جذاب و آموزنده و حلقۀ واصل میان تخیلات و آرزوها، با عقلانیت و برنامه‌ریزی منطقی،
- نیاز به انس با طبیعت و بازی و ارتباطات گروهی و رفتارهای فطری،
- نیاز به احساس گناه و ترس از عاقبت رفتارهای غیراخلاقی،
- نیاز به پدر و مادر و مربی در قالب مانعی جدی برای رفتار مخالف اخلاق،
- نیاز به درک صحیح مسیر خداجویی و زندگی مؤمنانه و درک انفکاک آن از رفتارها و عادت‌های غلط برخی مؤمنان،
- نیاز به درک و برخورداری از اتمسفر قناعت،
- نیاز به حس مسئولیت‌پذیری برای آینده،
- نیاز به تصور صحیح از ارتباط متقابلِ همت و تلاش و تحمل شدائد، با موفقیت و پیروزی و ترقی،
- نیاز به درک و باور به مفاهیم عمیقی هم‌چون «توکل» و «توسل» و «عمل»،
ج. تغییر نیازها بستگی به مؤلفه‌های متعددی دارد. هم‌چون:
- شرایط و محیط زیست تربیتی،
- میزان ظهور و بروز مؤلفه‌های محرک روحی و جسمی،
- میزان کمبودهای عاطفی و احساسی،
- میزان فشارهای روحی و روانی
و… .
د. مسایل تربیتی با توجه به نیازهای روز، ظهور و بروز می‌یابد. مانند:
- حلول رسانه‌های نو:
– تخیل افسار گسیخته (زنای ذهنی)،
– سهولت ارتباط با نامحرم در فضای مجازی،
– سهولت تولید کذب در قالب شایعات فردی و اجتماعی.
- حلول مراکز فرهنگی نو:
– التزام به ادیان و مذاهب و عرفان‌های صنعتی (به علت حضور در فضای معرفتی غیردینی و فاصله‌گیری از فضای معنوی ایمانی)،
– التزام به افسار گسیختگی‌های فکری و فرهنگی (به علت مؤانست با مراکز و یا اهالی هنرهای وارداتی و غیر بومی)،
– از خودبیگانگی فرهنگی و غرب‌زدگی افراطی (به علت مؤانست غیر اصولی با علوم و ابزار و مهارت‌های غربی).
آنچه گفته آمد، فهرستی است برای تأمل و توجه. تبیین و توضیح هر یک از فرازها، فرصتی مفصل می‌طلبد. این فهرست می‌تواند اضافه و کم شود و حتی نقد گردد.
می‌ماند یک نکته و آن، برشمردن قوت‌ها و فرصت‌ها در محور مسایل تربیتی. سوگمندانه باید گفت وقتی از واقعیت‌های جامعه سخن می‌گوییم، عموماً واقعیت‌ها را مساوی نقاط منفی می‌بینیم و این، خطای بزرگی است؛ خطای بزرگی که در امر تربیت، بسی مهم‌تر و سهمگین‌تر است.
نسل جوان امروز و عرصۀ تربیت او، از نقاط قوت و فرصت‌های درخشانی برخوردار است که مع‌الاسف کمتر به چشم می‌آید. همین عدم نگاه منسجم و منظومه‌ای به نقاط قوت و ضعف و تهدید و فرصت برای تربیت جوان امروز، موجب انفعال، بریدگی و یأس در بسیاری از پدران و مادران و معلمان و مربیان شده است! تا آنجا که گویی عده‌ای، اساساً جوانان را تهدیدِ جامعه و آینده تلقی می‌کنند. در حالی که تهدید اصلی، همین نگاه فرسوده و غلط و تک‌ساحتی، به موضوع و مسایل تربیت فرزندان است. اینجاست که خود مربی به تربیت و تعلیم بیشتر نیاز دارد!
إن‌شاءالله در فرصتی دیگر، باید فهرستی از قوت‌ها و فرصت‌های نسل امروز را مرور کنیم و به یاری خدا، به فهرستی از روش‌های راه‌گشا و کاربردی برسیم. آن گاه، زمان تبیین هر یک از سرفصل‌ها خواهد رسید؛ موضوع مهمی که نشریۀ راه‌نما، به عنوان یک نشریۀ مؤثر در عرصۀ تربیت جوان مؤمن انقلابی، باید به آن بپردازد.
