انقلاب اسلامی بستری برای تمدنسازی اسلامی
در مسیر پرفراز و نشیب زندگی، فرصتهای تمرینی مناسبی برای ورود به هر مرحله از آن، وجود دارد. این فرصتهای تمرینی، شبیه بازیهای تدارکاتی است که یک تیم فوتبال، قبل از حضور در بازیهای مهم یا آوردگاه جام جهانی، انجام میدهد. از جمله فرصتهای تمرینی مناسب و بههنگام در زندگی، دوران خدمت سربازی است.
مجموعۀ آموزشهای سخت نظامی، وجود نظم و انضباط خاص، پذیرش شرایط و قواعد زندگی اجتماعی و از همه مهمتر رعایت قوانین پادگانی، سبب شده است تا گذراندن دوران سربازی و کسب مهارتهای فردی و اجتماعی در آن، مقدمهای برای تشکیل خانواده و انتخاب شغل محسوب شود.
فرصتهای تمرینی دیگری نیز در زندگی فردی همۀ انسانها وجود دارد. فرصتهایی مثل دوران تحصیل، مسافرتهای مختلف، حضور در جمع خانواده و برعهده گرفتن بعضی از کارها و بسیاری از موقعیتهایی که ما به سادگی از کنار آن عبور میکنیم. در تمام این موارد، هر شخص میتواند عادات پسندیدهای را برای خود ملکه کند و در تمام مدت عمر، از آنها بهره ببرد.
گاهی فرصتهای تمرینیْ فردی و بستر تحقق آنْ جمعی است؛ مثل سربازی. و گاهی نیز فرصتهای تمرینیْ جمعی و بستر تحقق آن هم جمعی است؛ مثل مسابقات تدارکاتی یک تیم فوتبال. یکی از فرصتهای تمرینی مناسبی که تنها در زمان حاضر در اختیار ما قرار گرفته است، فرصت تمرینی برپایی حکومت اسلامی، برای کسب آمادگی به منظور برپایی تمدن اسلامی است.
ایجاد و شکلدهی به نظام اجتماعی مسلمانان در قالب یک تمدن، اقدامی شگرف و حرکتی بسیار عظیم است. چنین حرکت عظیم و عمیقی که میخواهد در جسم و روح مردم دنیا ریشه کند و نسلهای آینده را به واسطۀ تحقق این تمدن، از هرگونه کژی و ناپاکی بیمه کند، نیاز به کسب مهارتهایی متناسب با خود نیز دارد.
مهمترین نکته آن است که نوجوانان و جوانان علاقهمند به اسلام و تمدن اسلامی، بایستی در این فرصت تمرینی که در اختیار آنها قرار گرفته است، بتوانند ویژگیها و مهارتهای لازم برای برپایی یک تمدن اصیل و پیشرفتۀ اسلامی را کسب کنند.
برخی از تمرینهایی که در این فرصت تمرینی باید به شکل جدی به آنها پرداخته شود، عبارتند از:
- تمرین تدین و دینداری
شاخصۀ مهم و اصلی تمدن اسلامی، ایمان و اعتقاد به خداوند است. لکن ایمان به خداوند یا توحید، در فضای تمدن اسلامی تنها به معنای قبول داشتن خداوند و انجام یک سری امور عبادی نیست. تمدن اسلامی، متکی به معنویت است. یعنی تمام اجزای تمدن، در ساحتهای مختلف و ابعاد گوناگون، با ملاک و معیار ایمان به خداوند و توحید، سنجیده میشود. بنابراین نسل امروز، دینداری و توحید را در تمام امور خود -فردی و اجتماعی- تمرین کند. از ارتباطهای فردی -همانند ارتباط با خدا- تا ارتباطات اجتماعی -مثل ارتباط با خانواده و سایر مردمان و نیز، انجام هرگونه فعالیت فرهنگی و سیاسی- باید بر محور دینداری و ایمان استوار باشد.
- تمرین کسب معارف و علمآموزی
بی شک ساختن یک بنای مهم و استوار برای تحقق اسلام به شکل یک حکومت و تمدن در سراسر جهان، نیاز به دانش و آگاهی دارد. برخورداری از سطوح بالای دانش و پیشرو بودن در علوم مختلف، به همراه تسلط بر معارف دینی و الاهی، تضمینکنندۀ حرکت صحیح و منطقی در جهت بنای رفیع تمدن اسلامی است.
کسب علم برای خدا و نشر و گسترش آن در جهت تحقق اهداف الاهی، به معنای دور شدن از جهالتها و ظلمتهایی است که حجاب فهم و درک انسانِ امروز شده است. حرکت از ظلمتِ جهل به سمت نورِ علم، یکی از لوازم برپایی تمدن اسلامی است. بنابراین توجه جدی نسل امروز به این تمرین مهم، امید به شکلگیری این تمدن را افزایش میدهد.
- تمرین نظم و انضباط
یکی از مهمترین شاخصههای دیندار بودن جامعه و افراد آن، برخورداری از نظم در کارهای فردی و اجتماعی است. امیرالمؤمنین(ع) در یکی از آخرین وصایای شریف خود میفرمایند: «شما و هر که را این وصیتم به او مىرسد، به تقواى الهى و نظم در زندگى، سفارش مىکنم».۱ سفارش به نظم در آخرین لحظات زندگیِ یک پیشوای دینی، بیانگر اهمیت این مسئله در زندگی فردی و اجتماعی است. انجام دادن هرکاری در موقع خودش و تأخیر نینداختن امور، لازمۀ پیشرفت است و نظم چیزی جز این نیست. بنابراین حرکت در مسیر ایجاد یک تحول عظیم در مقیاس جهانی، بدون برخورداری از نظم و انضباط در امور فردی و اجتماعی ممکن نیست.
- تمرین اعتمادبهنفس و خودباوری
دوران کوتاه حیات انقلاب اسلامی، به ما نشان داده است که اگر به خودمان اعتماد داشته باشیم و بدانیم که میتوانیم کارهای گوناگون را با هر میزان از سختی، به پیش ببریم، آن وقت توانستهایم یک یا چند گام به سوی پیشرفت برداریم. مسیر ساختن تمدن اسلامی، نیاز به روحیۀ خودباوری و اعتمادبهنفس دارد. مادامی که این روحیه در میان نسل پیشرو و سازندۀ این تمدن وجود داشته باشد، مشکلات و سختیها در مقابل ارادههای آهنین این نسل، همچون پَرکاهیْ کنار زده خواهند شد. پس در فرصت تمرین، باید این روحیه را ایجاد و تقویت کرد تا در زمان کارزار، به خوبی بتوان از آن بهره گرفت.
- تمرین ابتکار و نوآوری
داشتن روحیۀ ابتکار، یعنی برخورداری از آمادگی برای مقابله و مواجهه با هرگونه کمبود و یا تهدیدهای موجود در مسیر و هدف زندگی. وقتی قرار باشد دنیا را بر اساس اسلام بسازیم، باید بدانیم که اینگونه کمبودها و تهدیدها بر سر راه کم نیست. بنابراین باید از روحیۀ مبتکرانه و نوآورانه برخوردار باشیم تا بتوانیم مشکلات را به خوبی حل کنیم. مسیر پیش روی ما برای برپایی تمدن، مسیری دشوار و پر از موانع مختلف است. نسل نوجوان و جوان ما باید در این فرصت تمرین، برای کسب این مهارت تلاشی مضاعف انجام دهد.
- تمرین شجاعت و غیرت
نهراسیدن از دشمنان تمدن اسلامی و داشتن جرأت و غیرت برای بیان حق و دعوت مردم به سوی آن، از دیگر صفات مورد نیاز برای نسل پیشرو در برپایی تمدن اسلامی است. سخن گفتن از اسلام و بالای سرگرفتن شعائر اسلامی و مهمتر از همه، داعیۀ داشتنِ شیوه و برنامه برای ادارۀ دنیا، نیاز به اعتقاد محکم و راسخ به مبانی و معارف اسلامی و نیز، شجاعت در بیان آنها دارد. اکنون که فرصت تمرین هست، باید این صفات برجسته را تقویت کرد تا در مسیر برپایی تمدن اسلامی، بتوان به خوبی از آنها بهره گرفت. رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانی صریح و روشن میفرمایند:
«راه برافراختن پرچم تمدن نوین اسلامی، تربیت نسلی است که ایمان داشته باشد، سواد داشته باشد، غیرت داشته باشد، شجاعت داشته باشد، خودباوری داشته باشد، انگیزۀ کافی برای حرکت داشته باشد، توان جسمی و فکریِ حرکت داشته باشد، هدف را در نظر بگیرد، چشم را به اهداف دور متوجّه بکند و به تعبیر امیرالمؤمنین(ع) «اَعِرِ اللهَ جُمجُمَتَک»۲ [باشد]؛ [یعنی] زندگی خودش و وجود خودش را بگذارد در راه این هدف و با جدّیّت حرکت کند».۳
پینوشتها:
(۱) نهجالبلاغه: نامۀ۴۷٫
(۲) جمجمهات را به خدا قرض بده؛ سرت را به خداوند بسپار.
(۳) مقام معظم رهبری، بیانات در دیدار نخبگان جوان، ۲۸/۰۷/۱۳۹۵٫