مربی، نشریه و رسالتی فراموش شده!،

بررسی نقش مربی در هدایت محتوایی نشریات                                                             

یادم نمی­رود زمانی را که تنها ابزار رسانه ای در زمان دانش­ آموزی من، روزنامه دیواری بود و از نشریات کاغذی و مجازی امروزی خبری نبود و اگر بود به صورت نمادین بود؛ این را دهه شصتی­ ها بهتر می­فهمند. روزنامه دیواری تنها دلخوشی ما برای عرض اندام در حوزه رسانه بود و تشکیل می­شد از یک گروه با شور و شوق دانش آموز و یک مقوای بزرگ و خرد کردن و قیچی کردن روزنامه­ ها و مجلات و کتاب­ ها برای ایجاد محتوا! و یک مقدار اکلیل و چسب و خط خوش. اما آنچه کمبودش زیاد حس می­شد نبود مربی دلسوزی بود که علاوه بر شور، حمایت محتوایی مان کند که نبود یا اگر بود دست ما به او نمی­رسید.

امروز اما اوضاع تفاوت کرده است دانش ­آموزان گوشی به دست و لپ­تاب در پیش رو و دارای انواع و اقسام ابزارهای رسانه ­ای هستند. امروز ساختارهای رسانه ­ای به راحتی در دست دانش ­آموز است و از منظر دارایی­ های رسانه­ ای چیزی کم ندارد، اما در دو حوزه ضعف حس میشود؛ یکی در شور و انگیزه و اراده و دیگری در پشتیبانی محتوایی.

حوزه اول در دهه­ های هفتاد و هشتاد ضعف شورآفرینی در نشریه ­نویسی دارد. این ناامیدی و کرختی در بسیاری از حوزه­ ها حتی حوزه ­های آموزشی وجود دارد چه برسد به فعالیت­ های فوق برنامه­ ای مثل نشریه نویسی. راه حل رفع این کرختی ایجاد فضاهای خود اظهاری و ایجاد شأن اجتماعی برای نوجوان است که نوجوان بداند می­تواند از طریق نشریه، کمالات خود را ابراز نماید و حرفش شنیده و خوانده شود. استفاده از ابزارهای رسانه ­ای روز مثل فضای مجازی هم می­تواند در ابراز هر چه بهتر این کمالات و توانایی­ ها نقش داشته باشد.

اما حوزه دوم حوزه مهمتری است. حوزه­ای که ضعف آن  هم در دهه شصت، هم هفتاد و هشتاد و هم امروز در دهه نود به شدت احساس می­شود.

در معاونت پرورشی مقاطع متوسطه اول و دوم به دلیل کثرت بخشنامه­ ها و برنامه­ های روزانه ­ای که وجود دارد، نمی­توان انتظار چندانی در حوزه نشریات داشت؛ اما تشکل­ ها با عنایت به محتوا محور بودن و به دنبال خلاقیت فرهنگی بودن و رسالتی که در خود احساس می­کنند بهتر می­توانند از عهده این امر برآیند. به ویژه در تشکل انجمن اسلامی و در اتحادیه انجمن­ های اسلامی دانش­ آموزان این مهم در اولویت بیشتری قرار دارد، چه اینکه جشنواره مداد کمرنگ محملی ارزنده در این مسیر به شمار می­رود.

مربی در اتحادیه انجمن­ های اسلامی دانش­ آموزان می­بایست ابتدا خود از فضای محتوایی نشریات مطلع باشد، یا قبلاً در نشریات دانش آموزی یا دانشجویی یا حوزوی فعالیت کرده باشد و یا اطلاعات لازم را در این حوزه با مطالعه یا تحقیقات شخصی کسب نماید.

نکته اول در باب حمایت و هدایت محتوایی غیر مستقیم بودن این هدایت و حمایت است. اینکه چه صفحاتی در نشریه مورد استفاده قرار گیرد، قطع نشریه و مطالب قابل استفاده چگونه باشد میتواند با الگو گیری از سایر نشریات دانش آموزی انجام پذیرد. اینکه دانش آموز ما ابتدا دچار سردرگرمی نشود و بتواند ابتدا با الگو گیری و سپس با خلاقیت خودش ساختارهای کلی نشریه را انتخاب و تولید نماید از گام ­های اولیه و مهم در این مسیر است. معمولاً ابتدا سردرگمی وجود دارد و نمی­داند چه باید بکند و اینجاست که مربی می­تواند به صورت غیر مستقیم با ارائه تجربه­ های پیشین اما موفق سایر نشریات دانش ­آموزی راه را به دانش­آموز نشان دهد.

نکته دوم حوزه سوژه­ ها و موضوع­ های نشریه است که معمولاً این حوزه نیز مورد غفلت فراوان واقع می­شود. دانش­ آموز نمی­داند از چه بنویسد چه رسد به اینکه چگونه بنویسد. صدها موضوع و سوژه گاه در ذهنش می­چرخد، اما نمی­داند از کدام شروع کند و کدام در اولویت قرار دارد. مربی در این حوزه می­تواند از سردبیر و یا هیأت تحریریه بخواهد ابتدا کلیه سوژه­ های مورد نظر خودشان را روی کاغذ بنویسند و طی جلس های مختص نشریه با هم روی تک تک سوژه ­ها بحث کنند و آن­ها را بررسی نمایند. در میان این بررسی­ ها مربی آن سوژه­ ها را تحلیل نموده و با یک گفتگوی رفت و برگشتی اهمّ و مهم بودن این سوژه­ ها را برای دانش ­آموز روشن نماید. در اولین گام باید سوژه ­هایی انتخاب شوند که هم از ارزش محتوایی بالایی برخوردار باشند و هم برای دانش ­آموزان جذاب باشند. سوژه و موضوع هر چند مهم باشد و هر چند غنای محتوایی داشته باشد اما اگر برای دانش ­آموز جذاب نباشد نمی­تواند اثرگذاری شگرفی روی مخاطبین داشته باشد. در گام بعدی سوژه ­هایی که مبتلا به دانش ­آموز باشد و به درد او بخورد. اینکه سوژه­ ها در صفحه­ های مختص به اعضای هیأت تحریریه تقسیم شده و تخصصی ­تر مورد بررسی قرار گیرد مناسب­تر است.

نکته سوم در حوزه چینش نیروی انسانی هیأت تحریریه و نشریه است. اینکه نشریه باید سردبیر داشته باشد و اعضای هیأت تحریریه و مدیر اجرایی و طراح خود الگوسازی برای آینده نشریه­نویسی دانش­آموزان محسوب می­گردد. سردبیر باید توانایی بررسی و تحلیل داده­ها و یادداشت ها و گزارش ها در نشریه را دارا باشد از سوی دیگر بتواند در هیات تحریریه مدیریت لازم را نماید. هر کدام از اعضای هیأت تحریریه باید توانایی نگارش و یا مدیریت صفحه خاص خود را دارا باشد. به عنوان مثال اگر صفحه­ ای مخصوص هیأت انصار­المهدی در نشریه وجود دارد، باید خود از زیر و بم هیأت آگاهی داشته و بتواند مطالب را مورد ویرایش قرار دهد. طراح نشریه باید حداقل تجربه را در طراحی داشته باشد و مربی میتواند اعتماد به نفس لازم را به او بدهد. مدیر اجرایی باید بتواند امور اجرایی در مدرسه و اتحادیه را در پشتیبانی لازم امور نشریه به انجام برساند و حضور مربی در تسریع و بهبود کیفیت این فعالیت­ ها لازم است.

نکته چهارم اینکه دانش ­آموزان سعی می­کنند از مطالب دیگران گرته برداری و یا کپی برداری کنند. درست است که اصل این کار صحیح نیست، اما مربی می­تواند با حلم خود از این مطالب برای هدایت دانش­آموز در جهت نوشتن استفاده کند. قلم زدن هر چند در ابتدا سخت است و دانش­آموز سعی می­کند از این کار شانه خالی کند اما تشویق و کمک غیر مستقیم مربی و نگارش متن­های کوتاه می­تواند آرام آرام قلم دانش­آموز را قوی نماید. نگارش متن­های یک بندی و دو بندی و آرام آرام یک صفحه­ای می­تواند گام­های نگارش را برای دانش­آموز آسان نماید.

نکته پنجم اینکه نشریه می­تواند جلسات مداوم و منظم هفتگی داشته باشد که در آن امور اجرایی و محتوایی نشریه مورد بحث قرار گیرد و اعضای هیأت تحریریه و سایر کادر نشریه در آن به ارائه نظر و نقد و بررسی بپردازند. همین جلسات فرصت مناسبی برای مربی ایجاد می­نماید که با طیب خاطر و برگزاری گفتمانی همگانی در اعضا بتواند هدایت خود را هر چه بهتر به انجام رساند. قطعاً ایجاد فضایی که نویسندگان، تعصب بیهوده بر متن­های خود نداشته باشند و نقد پذیر باشند خود فعالیت تربیتی مضاعفی خواهد بود. در این جلسات بارش فکری باعث شکوفایی سوژه­ها و سرنخ­های متن­های آینده در نشریه خواهد شد.

نکته ششم اینکه در حوزه ساختارهای جدید و تکنولوژی­های رسانه­ای مانند پادکست­ها، نشریات صوتی، اپلیکیشن­ها و سایر ابزارهای رسانه­ای جدید می­توان در ایجاد شور و اشتیاق بیشتر دانش­آموزان مفید باشد. این هنر مربی است که بتواند از ظرفیت­های رسانه­ای دانش­آموزان استفاده کند وکادر نشریه مطالب نشریه را در قالب­های متعدد در اختیار مخاطبان قرار دهند.

نکته هفتم اینکه مربی می­بایست آسیب­های نشریه را بشناسد و کادر دانش­آموزی نشریه را از این آسیب­ها دور نگه دارد. یکی از این آسیب­ها خودبزرگ بینی است که به دلیل در اختیار داشتن رسانه ایجاد می­شود و تشویق بیش از حد باعث ایجاد این حس می­گردد که مربی باید به شدت از ایجاد چنین حسی جلوگیری نماید. آسیب دیگر تک روی و رقابت­های بی­دلیل در نشریه است که به حوزه­های تربیتی شخص آسیب می­زند.

پایان سخن اینکه هدایت محتوایی در نشریات دانش­آموزی جدا از بحث­های تخصصی نشریه­نویسی نیاز به نگاه تربیتی و تشکیلاتی خاص خود دارد که مربی با این نگرش می­تواند دانش­آموز را برای فردایی بهتر در حوزه­های رسانه­ای آماده سازد.