نوجوانی با طعم لذت

شخصیت بچه‌ها در کانون شکل میگیرد

در شـماره ۳۰ از نشـریه راهنمـا خدمـت جناب آقـای حاجیان زاده، مدیرعامـل کانـون پـرورش فکــری کــودکان و نوجوانــان رســیدیم و از جایــگاه ادبیــات در برنامه های کانــون بــرای نوجوانـان جویـا شـدیم. در ایـن شـماره، ادامـه گفتوگــوی مــا بــا جنــاب آقــای حاجیان زاده تقدیــم شــما میگــردد. مصاحبــه پیــشرو جایــگاه تربیتــی ایــن نهــاد و تأثیــرات آن بــر نوجوانــان را مــورد بررســی قــرار داده اســت. :
اصـول تربیتـی کانـون پـرورش فکــری به صــورت کلــی بــر چــه پایه هایــی اســتوار اســت؟
مـا طبق اساسـنامه بایـد در دو زمینـه فعالیت کنیــم کــه هــر دو زمینــه شــرایطی دارد کــه میتوانــد روی تربیــت بچه اســت. وقتــی قــوه عاقلــه بچه هــا رشــد کنــد، خودبهخــود اثــر آن روی تربیــت بچه هـا نمایـان میشـود. دیگـر نیـاز بـه نصیحـت مـا نیسـت و قـوه عاقلـه خودش قــدرت تشــخیص خــوب از بــد را دارد. زمینــه دوم شــکوفایی اســتعدادها و ذوق ادبــی و هنــری بچه هاســت. عــاوه بــر اینکــه بچه هــا در کتابخانه هــای مــا کار فکــری و مطالعاتــی انجــام میدهنــد، در ایـن فضـا مـا بـه دنبـال اسـتعدادهای آنها اعـم از هنـری، ادبـی و فرهنگـی هسـتیم.
بــرای رســیدن بــه هــدف دوم چــه راهــکاری داریــد؟
مـا در کتابخانه هایمـان کار قصه گویـی انجــام میدهیــم. تئاتــر، نمایــش فیلــم و ً تقریبــا چهــل فعالیــت دیگــر هــم در کتابخانه هــای مــا انجــام میشــود. هرکــدام از ایــن فعالیت هــا بخشــی از نیازهــای بچه ها را پاســخ میدهــد. بچه هــا فعالیــت مــورد عالقه شــان را انتخـاب میکننـد و ایـن دومیـن رسـالت ماســت کــه مهارت هــای بچه هــا را تقویـت کنیـم. عقیـده مـا ایـن اسـت کـه اگــر بچه هــا از لحــاظ فکــری تقویــت شــوند و مهــارت آنهــا پــرورش داده ً شــود، قطعــا بــه منکــرات گرایــش پیــداهــا مؤثــر باشــد. اولیـن زمینـه، پـرورش فکـر و ایجـاد گرایـش نخواهنـد کـرد و در ایـن صــورت امربه معــروف هــم خودبه خــود انجــام میشــود. چـون فعالیت هـای مـا اجبـاری نیسـت و بچه هــا خــود آن را انتخــاب میکننــد، نفــس فعالیــت در کانــون بــا روحشــان عجیــن میشــود. ســن عضویــت در کانــون تــا شــانزده ســال اســت؛ امــا بچه هــا درخواســت و تمنــای تمدیــد عضویـت پـس از شـانزده سـال را دارنـد؛ زیــرا عقیدهشــان ایــن اســت کــه در کانــون بــزرگ شــدهاند. در تمــام کشــور مــن ایــن حــرف را از بچه هــا شــنیدهام. شــاکله شــخصیتی بچه هــا در کانــون سـاخته میشـود و اگـر اسـم ایـن تربیـت نیســت، پــس چیســت؟ ضمــن اینکــه فعالیت هــای مــا بــا رویکـرد دینـی و انقالبـی انجـام میشـود. در ایــن حالــت ســامت بچه هــا بــه ســمت ســامت همــراه بــا نورانیــت مـیرود. در ایـن دوره مـا کارگـروه ویـژهای بـرای ایـن رویکـرد در نظـر گرفته ایـم تـا مــا را در ایــن امــر بیشــتر کمــک کننــد.
امکان دارد توضیح بیشـتری بدهیـد؟ کـودک یـا نوجوانـی کـه ً در یک کالس هنری شـرکت صرفا کـرده اسـت، چگونه رنـگ و لعاب دینـی و انقالبـی در فعالیـت او در کانـون لحاظ میشـود؟
مــا بحــث رویکــرد دینــی و انقالبــی را بــه دو روش مســتقیم و غیرمســتقیم اجــرا میکنیــم. در روش مســتقیم مفاهیــم قرآنــی و حدیــث و احــکام را بــا روشهــای جــذاب و بــرای ســنین پایین تــر بهوســیله بــازی و ســرگرمی آمــوزش میدهیــم. بچه هــا اگــر کنـدوی عسـل را به عنـوان کاردسـتی درسـت میکننـد، آیـه مربـوط بـه زنبـور عسـل بـرای آنهــا خوانــده و مفاهیمــش برایشــان بازگــو میشــود. در روش مســتقیم از مناســبت ها خیلـی اسـتفاده میکنیـم. بـرای مثـال در مـاه مبـارک رمضـان جلسـات انـس بـا قـرآن بـه دلیـل فضـای عمومـی این مـاه رواج بیشـتری پیدا میکند. در مــاه محـرم ســوگواره های عاشـورایی را برگــزار می کنیـم و قصه گویــی، تئاتــر، تعزیــه، شــعرخوانی و دیگــر مراســم مرتبـط را بـا توجـه بـه فضـای جامعـه داریـم.
برای فعالیت های غیر مستقیم چطور طرح ریزی میکنید؟
مفاهیــم را لابــه لای کتاب هــا، فیلم هــا و تئاترهایمـان بـه جریـان میاندازیـم. مثلا بحـث صداقت و راسـتگویی، احتـرام متقابل، نیکــی بــه والدیــن، درســتکاری و بســیاری از مفاهیــم دینــی را به طــور غیرمســتقیم بــا بچه هــا کار میکنیــم. بچه هــا بــدون اینکــه بداننـد، از بـدو شـرکت در کارگاه هـای مـا، در حـال آمـوزش مفاهیـم دینـی هسـتند. البته با کارگـروه دینـی کـه عـرض کـردم، در حـال تقویـت شـرایط موجـود هسـتیم. اگـر فقـط بخواهیـم آموزش غیرمسـتقیم داشـته باشـیم، خلاف روش بـزرگان دینـی اسـت؛ چه اینکـه آیـه ۳۲ سـوره حـج بیـان مـیدارد کـه شـعائر الهـی باعـث تقـوای قلبـی میشـود.پـس نبایـد از روش مسـتقیم غافـل شـویم. در عیـن حال بـه نمادهـا و شـعائر دینـی نیـز محـدود نمیشـویم.
کارگـروه دینـی کـه دربـاره آن صحبـت کردیـد، بـا مربیـان کانـون ارتبــاط مســتقیمی دارد تــا بتوانــد مشــکالت و شــبهات بچه هــا را بــه روز دریافــت کنــد یــا به صــورت منفصــل فعالیــت می‌کنــد؟
یـن کارگـروه به تازگـی مشـغول بـه کار شـده اسـت. درخواسـت مـا از آنهـا ایـن بـود کـه عـاوه بـر فعالیـت و وظیفـه کارشناسـی خـود کـه مطالعـات کتابخانـه ای اسـت، بـه گرایش ها بچه هـا هـم توجـه داشـته باشـند. نیـاز و گرایـش به صـورت همزمـان بایـد موردتوجـه قـرار گیــرد. هــم از ظرفیــت حوزه هــای علمیــه اســتفاده میکنیــم و هــم از ظرفیــت دانشــگاه ها. دینشناسـان و روانشناسـان تربیتـی در ایـن کارگـروه فعالیـت میکننـد تـا هـم نـگاه علمـی وجـود داشـته باشـد و هـم از کـودکان و نوجوانـان عضـو کتابخانه هـا نیازسـنجی صـورت گیرد.
همانطــور کــه میدانیــد در ســال های اخیــر بــه دلیــل رشــد قارچ گونــه رســانه های مجــازی، ســن رواج بحث هــای سیاســی و جناحــی تـا نوجوانـی پاییـن آمـده اسـت. از طـرف دیگـر مربیـان شـما هـم مـردم همیـن جامعـه هسـتند و سـوگیری های سیاسـی خودشـان را دارنـد. بـرای دور نگـه داشـتن فضـای کالس هـا و کارگاه هـای کانـون از ایـن منازعـات چـه برنامـه ای داشـتید؟
مـا بـه مدیـران، آنهـا بـه کارشناسـان و کارشناسـان نیـز بـه مربیـان منتقـل کردهانـد کـه کانـون جایـی بـرای فعالیت هـای سیاسـی نیسـت. البتـه منظـور گرایش هـای سیاسـی اسـت؛ وگرنـه همـه قبـول داریـم کـه دیـن بایـد در جامعـه هویـت اجتماعـی داشـته باشـد. فضـای کانـون بایـد فضـای فرهنگـی و بـهدور از دسـته بندی های سیاسـی باشـد. طبیعـی اسـت کـه هـر فـردی میتوانـد یـک گرایـش سیاسـی داشـته باشـد، امـا اجـازه بـروز و ظهـور و بحـث دربـاره آن را در مجموعـه مـا نـدارد.
بــرای فضــای مجــازی هــم طرحــی داشــته اید؟ آیــا کاری کردهایــد کـه بچه هایـی کـه چندیـن سـاعت از روز را در فضـای مجـازی میگذراننـد، بخشــی از آن را در گــروه، کانــال یــا وبســایتی بگذراننــد کــه مربیانــی از کانـون هـم در آنجـا وجـود دارنـد و به نوعـی بـر آنهـا نظـارت می‌کننـد؟
پرتالـی را طراحـی کردیـم بـا آدرس www.koodak.ir که در واقع مجموعه ای اسـت از دوازده سـایت مختلـف مربـوط بـه کـودکان و نوجوانـان، شـامل موضوعـات کتـاب، بـازی و سـرگرمی، قصه گویـی، فیلـم، صـوت، ویدیـو و … ایـن فضـا را مهیـا کردیـم تـا بچه هـا بتواننـد نیازهـای خـود را دریافـت کننـد. در ایـن پرتـال بخشـی هـم بـرای بزرگسالان اسـت بـه نـام دربـاره کـودکان کـه مقالاتـی در مـورد کـودکان در آنجــا قــرار دارد. بانــک اطلاعاتــی داریــم کــه خانواده هـا میتواننـد از آن اسـتفاده کننـد. البتـه ایـن ســایت به تازگــی راه افتــاده اســت و دوره آزمایــش را طـی میکنـد. سـعی شـده حالـت تعاملـی داشـته باشــد تــا بچه هــا منفعــل نباشــند و بتواننــد در آن فعالیــت کننــد. در آینــده نزدیــک هــم قــرار اســت بخـش مشـاوره داشـته باشـد تـا بچه ً هـا مسـتقیما مشـورت بگیرنـد. در مـورد شـبکه های اجتماعـی هم در صفحــه اینســتاگرام خــود، جشــنواره ها را پخــش مسـتقیم میکنیـم و در کانال هـای تلگرامـی اخبـار فعالیت هــا را بــه اطلاع علاقه منــدان میرســانیم.
کانون قصد دارد مهدکودک هایی در سراسر کشور تأسیس کند؟ به هرحال نقش مؤثر تربیتی در مهدکودک ها قابل چشم پوشی نیست.
مــا طــرح رســمی بــرای مهدکــودک نداریــم. فعلا بحثــی اســت کــه کانــون چنــد مهدکــودک الگــو تأســیس کنــد تــا مدلهــای کار تربیتــی در مهدکــودک را ترویــج دهــد؛ امــا از لحــاظ اجرایــی هنــوز کاری نکردهایــم و فعـلا در حــد مذاکــرات اســت.
از مجموع صحبت های شما اینطور برداشت کردم که نقش مربی در کانون بسیار پررنگ است. به نوعی میتوان گفت مربی یک رکن بسیار مهم در کانون است. برای ارتقای سطح اطلاعات این مربیان و جذب مربیان جدید چه می‌کنید؟
مـا طـرح پنجسـاله ای در تمـام بخش هـای کانـون داریـم کـه یکـی از آنهـا بحـث مربیـان مـا هسـتند. مـا در زمینـه جـذب مربـی بنایمـان را بـر جـذب کسـانی گذاشـتیم کـه خودشـان کانونـی بودنـد و بـا روح و روال برنامه هـای ما عجیـن هسـتند. سـن عضویـت را از شـانزده سـال بـه هجـده سـال افزایـش دادیـم و البته اینطــور برنامه ریــزی کردیــم کــه بعــد از شانزده ســالگی بچه هــا کمک مربــی شــوند. عــاوه بــر ایــن آموزش هــای بــدو خدمــت و… را هـم داریـم تـا مربیـان مــا خودشــان نیــز ارتقــای ســطح داشــته با شند .