خواندن آیات قرآن، در همه اوقات امری ستوده و قابل ارزش است، اما در برخی مواقع و مناسبت‌ها خواندن بعضی از آیات از جانب بزرگان دین و یا براساس آیات قرآن سفارش شده است. آنها عبارتند از:
۱ـ هنگام سوار شدن بر کشتی، مستحب است خوانده شود: «[ وَقَالَ ارْکَبُوا فِیهَا] بِسْمِ اللَّهِ مَجْریها وَمُرْسَاهَا [إِنَّ رَبِّی لَغَفُورٌ رَحِیمٌ]؛ [و گفت بر آن سوار شوید]، که روانه شدن و لنگر انداختنش به نام خداست، [که پروردگار من آمرزگار مهربان است]» هود (۱۱)، آیه ۴۱٫
۲ـ هنگام سوار شدن بر مرکب، مستحب است بخوانند: «سُبْحَانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنَا هَذا وَمَا کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ»؛ پاکا کسی که این را رام ما ساخت و ما بر آن توانا نبودیم. و ما به [درگاه] پروردگارمان روی می‌آوریم» زخرف (۴۳)، آیه ۱۳ و ۱۴٫
۳ـ مستحب است به هنگام وارد شدن به هر منزل، بخوانند: «رَبِّ أَنزِلْنِی مُنزَلاً مُّبَارَکاً وَأَنتَ خَیْرُ الْمُنزِلِینَ»؛ پروردگارا مرا به منزلی مبارک فرود آور و تو بهترین میزبانانی» مؤمنون (۲۳)، آیه ۲۹٫
۴ـ هنگام شروع قرائت قرآن خوانده شود: «رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنْزَلْتَ وَاتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاکْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِینَ»؛ پروردگارا به آنچه نازل کرده‌ای ایمان آوردیم و از پیامبرت پیروی کردیم، پس ما را در زمره گواهان بنویس» آل عمران (۳)، آیه ۵۳٫
۵ـ هنگام مواجهه با دشمن، سفارش شده است بخوانند: «ربنا افرغ علینا صبرا و ثبت اقدمنا و انصرنا علی القوم الکافرین؛ پروردگارا بر ما [باران] صبر فرو ریز و گامهای ما را استوار بدار و ما را بر خدا شناسان پیروز گردان» نیز از آیاتی که برای گریز از تیررس دشمن سفارش شده، این است: «وَجَعَلْنَا مِن بَیْنِ إِیْدِیهِمْ سَدّاً وَمِنْ خَلْفِهِمْ سَدّاً فَأَغْشَیْنَاهُمْ فَهُمْ لاَ یُبْصِرُونَ»؛ و در پیشاپیش آنان سدّی و در پشتشان هم سدّی نهاده‌ایم و بر [دیدگان] آنان پرده‌ای افکنده‌ایم، لذا نمی‌توانند دید.» یس (۳۶)، آیه ۹٫
۶ـ هنگام صدقه دادن مستحب است بخوانند: «رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ»؛ پروردگارا از ما بپذیر که تویی شنوای دانا» بقره (۲)، آیه ۱۲۷٫
۷ـ هنگام دیدن آسمان و ستارگان، مستحب است خوانده شود: «فِی خَلْقِ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هذَا بَاطِلاً سُبْحَانَکَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ؛» در آفرینش آسمانها و زمین… پاکا که تویی، ما را از عذاب آتش دوزخ در امان بدار.» آل‌عمران ۰۳)، آیه ۱۹۱٫ و همچنین بخوانند: «تَبَارَکَ الَّذِی جَعَلَ فِی السَّماءِ بُرُوجاً وَجَعَلَ فِیها سِرَاجاً وَقَمَراً مُنِیراً؛ بزرگا کسی که در آسمان بُرجهایی آفریده است و در آنها چراغی و ماهی تابان قرار داده است» فرقان (۲۵)، آیه ۶۱٫
۸ـ آنگاه که انسان مرتکب گناه می‌شود، مستحب است بخواند: « رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِن لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ؛» پروردگارا بر خود ستم کرده‌ایم و اگر بر ما نبخشانی و رحمت نیاوری بی‌شک از زیانکاران خواهیم بود» اعراف (۷)، آیه ۲۳٫
۹ـ آنگاه که انسان دچار سهو و فراموشی گردد، مستحب است بخواند: «رَبَّنَا لاَ تُؤَاخِذْنَا إِن نَسِینَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلاَ تَحْمِلْ عَلَیْنَا إِصْراً کَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِنَا؛» خدایا اگر [فرمانی را] فراموش یا خطایی کردیم بر ما مگیر؛ پروردگارا بار گرانی بر عهده ما مگذار، چنانکه بر عهده پیشینیان ما گذارده‌ای» بقره (۲)، آیه ۲۸۶٫
۱۰ـ آنگاه که از گذشتگان یاد کنند، مستحب است بخواند: «رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونَا بِالْإِیمَانِ وَلاَ تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنَا غِلّاً لِلَّذِینَ آمَنُوا»؛ پروردگارا ما و برادرانمان را که در ایمان بر ما سبقت دارند، بیامرز و در دلهای ما نسبت به مؤمنان کینه‌ای مگذار» حشر (۵۹)، آیه ۱۰٫
۱۱ـ به هنگام داخل شدن به شهری یا خانه‌ای، مستحب است خوانده شود: «رَّبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَل لِی مِن لَدُنکَ سُلْطَاناً نَصِیراً»؛ پروردگارا مرا به درستی [به مدینه] درون آور، و به دوستی [از مکه] بیرون بر و برای من از سوی خویش سلطه‌ای نیرومند [بر دشمنان] قرار بده» اسراء ۰۱۷)، آیه ۸۰٫
۱۲ ـ به هنگام شادی و پوشیدن لباس نو، مستحب است بخواند: «رَبِّ أَوْزِعْنِی أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتِی أَنْعَمْتَ عَلَیَّ وَعَلَى وَالِدَیَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحاً تَرْضَاهُ»؛ پروردگارا به من الهام کن [و توفیق ده] که بر نهمتت که بر من و پدر و مادرم ارزانی داشتی، سپاس گزارم و کار نیک کنم که آن را بپسندی…» نمل (۲۷)، آیه ۱۹٫
۱۳ ـ به هنگام سختی و رنج مستحب است خوانده شود: « رَبَّنَا اکْشِفْ عَنَّا الْعَذَابَ إِنَّا مُؤْمِنُونَ» پروردگارا این بلا را از ما بگردان که ما مؤمن هستیم.[۱]
۱۴ ـ به هنگام وسوسه و یا دچار وسواس شدن، مستحب است بخواند: « وَقُل رَبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّیَاطِینِ وَأَعُوذُ بِکَ رَبِّ أَن یَحْضُرُونِ » پروردگارا از وسوسه‌های شیاطین به تو پناه می‌آورم و پناه بر تو پروردگارا از اینکه آنان نزد من حاضر شوند.[۲]
۱۵ ـ آنگاه که انسان فرزندش را می‌بیند، مستحب است بخواند: « الْحَمْدُ للَّهِ الَّذِی وَهَبَ لِی عَلَى الْکِبَرِ إِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ الدُّعَاءِ»؛ سپاس خداوندی را که با وجود پیری به من اسماعیل و اسحاق را ارزانی داشتق چرا که پروردگارم شنوای دعاست.[۳]
۱۶ ـ آیه‌ای که به هنگام بر طرف شدن (اکتشاف) بلا خوانده می‌شود: « الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنَا لَغَفُورٌ شَکُورٌ »؛ سپاس خداوندی را که اندوه را زدود، بیگمان پروردگار ما آمرزگار قدران است.[۴]
۱۷ ـ آیه‌ای که به هنگام دیدن شخص مبتلی (مریض)، خوانده می‌شود: «لْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی فَضَّلَنَا عَلَى کَثِیرٍ مِنْ عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِینَ»؛ سپاس خداوند را که ما را بر بسیاری از بندگان مؤمنش برتری داد.[۵] و نیز دعایی است که مستحب است زیر زبان و آرام بگوید: «الحمدالله الذی عافانی من ما ابتلاک به و لو شاء فعل».
۱۸ ـ هنگام نظر در آینه بخواند: «الحمدالله الذی خلقنی فأحسن خلقی و صورتی فأحسن صورتی، و تبارک الله احسن الخالقین».
۱۹ ـ هنگام دیدن پدر و مادر بخواند: « رَبِّ اغْفِرْ لِی وَلِوَالِدَیَّ وَلِمنَ دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِناً وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ … »؛ پروردگارا مرا و پدر و مادرم و هر کس را که مؤمن به خانه من می‌آید و نیز مردان مؤمن و زنان مؤمن را بیامرز…[۶]
۲۰ ـ به هنگام رعد و برق مستحب است خوانده شود: « هُوَ الَّذِی یُرِیکُمُ الْبَرْقَ خَوْفاً وَطَمَعاً وَیُنشِئُ السَّحَابَ الثِّقَالَ وَیُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَالْمَلاَئِکَهُ مِنْ خِیفَتِهِ وَیُرْسِلُ الصَّوَاعِقَ فَیُصِیبُ بِهَا مَن یَشَاءُ»؛ او کسی است که برق را که مایه بیم و امید است به شما می‌نمایاند، و ابرهای گرانبار پدید می‌آورد و رعد به سپاس او، و فرشتگان از خوف و خشیت او تسبیح می‌گویند و صاعقه‌ها را می‌فرستد، که به هر کس که او بخواهد بر می‌خورد… .[۷]
۲۱ ـ هنگام آتش روشن کردن و یا داخل حمام شدن، مستحب است بخواند: « رَبَّنَا إِنَّکَ مَن تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَیْتَهُ وَمَا لِلْظَّالِمِینَ مِنْ أَنْصَارٍ »؛ پروردگارا هر کس را که به دوزخ درآوری، خوار و رسوایش ساخته‌ای و ستمکاران یاورانی ندارند.[۸] و همچنین بخواند « رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذَابَهَا کَانَ غَرَاماً »؛ پروردگارا از ما عذاب جهنم را بگردان، چزا که عذاب آن سخت و سنگین است.[۹]
۲۲ ـ آنگاه که انسان مورد تهمت قرار می‌گیرد، مستحب است بخواند:« رَبَّنَا إِنَّکَ تَعْلَمُ مَا نُخْفِی وَمَا نُعْلِنُ وَمَا یَخْفَى عَلَى اللَّهِ مِن شَیْءٍ فِی الْأَرْضِ وَلاَ فِی السَّماءِ »؛ پروردگارا تو آنچه پنهان و آنچه آشکار می‌داریم می‌دانی؛ و هیچ چیز در زمین و در آسمان بر خداوند پنهان نیست.[۱۰]
۲۳ ـ به هنگام پدید آمدن خطرهای ناگوار و بدعتهای پدید آمده در دین، مستحب است بخواند: « رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَدُنْکَ رَحْمَهً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ »؛ پروردگارا، پس از آنکه هدایتمان کردی، دلهای ما را مگردان، و رحمتی از سوی خویش به ما ارزانی‌دار که تو بخشنده‌ای.[۱۱]
۲۴ ـ و آنگاه که خبر درگذشت کسی را به انسان می‌دهند، مستحب است بگوید: «انالله و انا الیه راجعون.
پی‌نوشت:
[۱] . دخان / آیه ۱۲٫
[۲] مؤمنون / ۹۷، ۹۸
[۳] . ابراهیم / ۳۹٫
[۴] . فاطر / ۳۴
[۵] . نمل / ۱۵
[۶] . نوح، ۲۸٫
[۷] . رعد / ۱۲ و ۱۳٫
[۸] . آل‌عمران / ۱۹۲
[۹] . فرقان / ۶۵٫
[۱۰] . ابراهیم / ۳۸
[۱۱] . آل عمران / ۸٫
