بررسی تأثیر احترام و تکریم شخصیت فرزندان در انتهای دورۀ نوجوانی بر شکل‌گیری شخصت با ثبات آنها
مقدمه
رسول اکرم(ص) فرموده است: فرزندان آدمى در هفت سال اول زندگى، آقا و سیدِ پدر و مادر هستند و در هفت سال دوم، بندۀ فرمان‌بردار و مطیع آنها و در هفت سال سوم، وزیر خانواده و مشاور پدر و مادر.
هفت سال سوم زندگى -که از پانزده سالگى آغاز مى‌شود- دوران بلوغ و جوانى است. در این دوران، تحولات سریعى در جسم و جان نوجوان پدیدار مى‌گردد و در مدت کوتاهى، اندام و افکارش به کلى تغییر مى‌کند. رسول اکرم ارزش معنوى و شخصتى جدید نوجوان را در این دوره، با کلمۀ «وزیر» بیان نموده است.
وزیرِ من!
وزیر در لغت به معانى متعددى آمده است؛ وزیر آن کسى است که بار سنگینى بر دوش گرفته و مسئولیت مهمى را عهده‌دار شده است. به همین جهت، کسى را که در مملکت مسئول یکى از مقامات مهم است، وزیر مى‌خوانند. وزارت به معنى یارى و معاونت است. وزارت به معنى کمک فکرى و همکارى در تدبیر و مصلحت اندیشى نیز آمده است. نوجوان باید در محیط خانواده، معاون پدر و مادر باشد. باید با مشاوره و تبادل فکر، والدین خود را یارى کند و در تدبیر زندگى و مصلحت اندیشى، همکار و معاضد آنان باشد.
رفیقِ من!
در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است: فرزند خود را هفت سال آزاد بگذار بازى کند و هفت سال او را با آداب و روش‌هاى مفید و لازم تربیت کن و در هفت سال سوم، مانند رفیق صمیمى، مصاحب و ملازمش باش.
در این حدیث، امام صادق(ع) احترام و تکریم نوجوانان را با عنوان ملازمت با اولیا بیان نموده است. پدران و مادران در سنین قبل از بلوغ، بر فرزندان خود حکومت مى‌کنند؛ ولى از آغاز پانزده سالگى، موظف‌اند به شخصیت آنان احترام کنند و به جاى فرمان‌روایى، رفیق صمیمى نوجوانان و مصاحب با صفاى آنان باشند.
با تأکید بسیار زیاد بر اهمیت جایگاه مادر در طی دهه‌های اخیر، شاید پدرها احساس کنند نقش آنها چندان اهمیتی ندارد؛ هیچ چیز نمی‌تواند بیشتر از این حقیقت نداشته باشد! کارشناسان در حال حاضر به این قضیه پی برده‌اند که پدرها نسبت به آنچه قبلاً تصور می‌شد، الگوهای شخصیتی بسیار قوی‌ای برای فرزندان محسوب می‌شوند.
تحقیقی نشان می‌دهد که رضایت کلی نوجوانان از زندگی، به کیفیت روابط آنها با پدرشان و تا مقداری هم موقعیت اقتصادی خانواده بستگی دارد. نوجوانانی که روابط گرم و صمیمانه‌ای با پدر خود دارند، مثبت‌گرا و معتمد به نفس‌تر بوده و می‌توانند در اتفاقاتی که برایشان می‌افتد، مؤثرتر عمل کنند. آن دسته از نوجوانانی که در مورد رابطۀشان با پدر خود احساس خوبی ندارند، بدبین‌تر بوده و قادر به پذیرش مسئولیت زندگی خود نیستند.
اگر احترام کنید چه می‌شود؟
نوجوانى که مورد تکریم پدر و مادر است، نوجوانى که در شوراى خانواده شرکت مى‌کند، به نظراتش تربیت اثر داده مى‌شود، نوجوانى که پدرش با وى مانند یک رفیق صمیمى رفتار مى‌کند و همواره گرامى و محترمش مى‌دارد و خلاصه نوجوانى که در خانواده و اجتماع احساس مى‌کند شخصیتش مانند شخصیت بزرگسالان مورد تجلیل و احترام است، کوشش مى‌کند که خود را به پستى و ناپاکى آلوده ننماید و رفتارش، شایستۀ این تکریم باشد. مراقبت مى‌کند از اعمالى که مقام او را تنزل مى‌دهد و ارزشش را لکه‌دار مى‌کند، اجتناب نماید.
اگر احترام نکنید چه می‌شود؟
بر عکس، نوجوانى که مورد تکریم پدر و مادر نباشد و جامعه به شخصیت وى احترام نگذارد، در ضمیر خود احساس پستى و حقارت مى‌نماید و همواره از این احساس درونى، رنج مى‌برد. او مى‌کوشد تا به هر وسیله که ممکن است، اظهار وجود کند و شخصیت خویش را در محیط خانواده و اجتماع اثبات نماید. جایى که از راه مشروع موفق به این کار نشود، به کارهاى ناروا و غیرمشروع دست مى‌زند. امام هادى(ع) فرموده است: از شرّ کسى که خود را خفیف و خوار مى‌داند و در باطن احساس پستى و حقارت مى‌کند، ایمنى نداشته باش.
چگونه احترام کنم؟
آموزش رفتار احترام‌آمیز، یکی از مهم‌ترین وظایفی است که به عهدۀ والدین است و بهترین روش آموزش آن، نشان دادن احترام است، آن هم نه احترام به دیگر بزرگسالان، بلکه احترام به خود فرزندان!
۱ برای آنها وقت بگذارید
به گونه‌ای رفتار کنید که بفهمند برای شما اهمیت دارند و شما برای ارتباط با آنها، زمان می‌گذارید و به آنها توجه می‌کنید. اطمینان داشته باشید آنها هم همین رفتار را در مورد شما و دیگران انجام خواهند داد.
۲ صداقت بهترین سیاست است
آیا یک فرد دروغگو قابل احترام است؟ آیا شما به کسی که مورد احترام‌تان است، دروغ می‌گویید؟ قطعاً این طور نیست. اگر مرتکب اشتباهی شدید، آن را بپذیرید و عذرخواهی کنید؛ زیرا این نوع رفتار، به خصوص در مورد فرزندان کم سن‌تر، بسیار با ارزش است. در نظر کودکان این گروه سنی، والدین موجوداتی کامل و مطلق هستند و اگر ببینند والدین‌شان هم ممکن است اشتباه کنند و در صورت بروز اشتباه، آن را می‌پذیرند و عذرخواهی می‌کنند، از طریق رفتار و عملکرد والدین، بهتر و موثرتر آموزش می‌بینند.
۳ بیشتر به صفات مثبت نوجوان‌تان بپردازید تا اشاره به جنبه‌های منفی آنان
اگر نوجوان شما مرتکب اشتباهی شد، یا موفقیتی را که مورد توقع شما بود کسب نکرد، هرگز تحقیرش نکنید، خجل و شرمسارش نکنید و به هیچ عنوان به او توهین نکنید. این به معنی رابطۀ سرد و سخت با فرزند نیست.
۴ ارزش فردی و احترام
فرزند شما باید بداند که به عنوان یک انسان، صاحب ارزش و مانند سایرین، مورد احترام است. این حس به فرزندان می‌آموزد که اگر خود را محترم نشمارند، نمی‌توانند احترام دیگران را حفظ کنند. فرزندتان را تشویق کنید تا به خوبی از خودش مراقبت کند. اطمینان حاصل کنید که به اندازۀ کافی استراحت می‌کند. لباس آراسته و پاکیزه می‌پوشد و از خوراک مناسب و کافی برخوردار است.
۵ استقلال آنها را پایه‌ریزی کنید
برای پذیرفتن مسئولیت از طرف فرزندان، باید شرایط سنی آنان را در نظر بگیرید و متناسب با آن به او مسئولیتی را واگذار کنید. این مسئولیت پذیری، گامی اساسی برای کسب استقلال و احترام است. لازمۀ انجام صحیح و درست کار توسط فرزندان، اعتماد والدین به آنها است.
۶ همواره به فرزندتان بگویید که دوستش دارید
عبارت «بچه‌های من می‌دانند که من خیلی دوست‌شان دارم» مناسب نیست. من هم اطمینان دارم که آنها می‌دانند؛ اما به این فکر کنید که وقتی حتی بدون دلیل آنها را در آغوش می‌کشید و می‌بوسید، چه احساس خوبی در آنها ایجاد می‌کنید. هرگز از اینکه به فرزندتان نشان دهید که چقدر دوستش دارید، نترسید. مجبور نیستید دایم آنها را نوازش کنید، بلکه یک بوسۀ شب به خیر، یک بوسۀ خداحافظی و یک در آغوش کشیدن در هنگامی که به خانه می‌آید، می‌تواند این راه به ظاهر سخت و طولانی را هموار کند.
