چگونه توبه کنیم؟

توبه به معنای برگشـت از عمل ، فکر و اندیشه گذشته است . خداوند متعال در قرآن کریم به این امر تأکید داشـــته و بعد از آیات عـذاب ، در مورد توبه به معنای برگشـت انسـان از حالات و اعمال فاسد گذشته اش ، به رحمت و فضل الهی- سخن گفته است . توبه به فرمان الهی ، واجب و ترک آن ظلم بوده و قبول آن از طرف خداوند ، قطعی است . خداوند هم توبه را می پذیرد و هم کسانی را که بسیار توبه می کنند ، دوست دارد . توبه رمز رستگاری بوده و باید با عمل نیک و جبران گذشته همراه گردد . توبه وسیلۂ قرب الهی ، رزق نیکو ، نزول باران و تبدیل گناهان به حسنات است . این برگرداندن لطف خدای مهربان ، به بندگان گناهکار است . با این لطف ، انسان متوجه بدیهای خود می شود و پس از این توجه ، توبه کرده و از افکار و اعمال خویش پشیمان شده و برمی گردد . خداوند بعد از قبـول توبه ، لطف ویژه ای هم به شخص توبه کننده دارد . او همانند پدر دلسوزی است که لطف می کند و سرمایه ای را به فرزندش میبخشـد تا ایـن فرزند با همان سرمایه ، اجناسی تهیه کند ، دوباره پدر ، آن اجناس را با قیمت چند برابر از پسـرش می خرد ؛ در واقع یک تجارت و سـود فرزند ، میان دو لطف پدر قرار گرفته است . بنابراین یک توبه انسان ، میان دو توبه خدا قـرار دارد ؛ بدین بیان که ابتدا خداوند توفیق توجه به عیب ها را به انسان عطا می کند ، آن گاه انسان پشیمان شـده و از آن عیبها و گناهان توبه می کند و سپس خداوند توبه او را می پذیرد ، که این لطفی دیگر است .
مراحل توبه
توبه چند مرحله دارد : یک پشیمانی در قلب ، دو . اقرار و اعتراف به آن و پشیمانی و استغفار زبانی ، سه . ترک و رها کردن گناهان گذشته و چهار . تصمیم بر اینکه در آینده هم آن گناهان را تکرار نکند .۲
توبه حقیقی
توبه کننده از گناه ، همانند کسـی اسـت که گناهی مرتکب نشـده اسـت ؛ ولی باید گذشته اش را جبران کند . رسول خدا ( ص ) در مورد توبه کننده حقیقی می فرمایند : « هر را راضی نگرداند و به عبادت خویش نیافزوده و پوشش اش را تغییر ندهد ، دوستان خطاکار گذشـته اش را عوض نکرده و مجالس گناه گذشته اش را ترک ننماید ، خلق و خویش را گاه بنده ای توبه کرده و ستم کشیدگانش تغییر نداده و آرزویش را کوتاه نکرده و جلوی زبانش را نگیرد ، توان گذشته ای که به واسطهٔ گناه به دست آورده از بین نبرد ، در واقع توبه نکرده است » .۳ شخصی برای خودنمایی در محضر حضـرت عـلـى ( ع ) گفت : « أستغفر الله » . امیرالمؤمنین به او فرمود : « مادرت به عزایت بنشیند ! آیا میدانی استغفار تنها به زبان نیسـت و از درجه اعلی ا ست ؟ استغفار و توبه دارای شـش رکن است : ۱. پشیمانی از گناهان قبل ، ۲. تصمیم بر ترک گناه ، ۳. ادای حق مردم ، ۴. ادای حق خدا ، ۵٫ ذوب شـدن گوشت بدن که از غذای حرام روییده شده با حزن و اندوه و ۶٫ بدن سختی طاعت خدا را بچشد ، همان گونه که شیرینی گناه را چشیده است . در این هنگام بگو : « أستغفر الله » ، ۴
امام سجاد ( ع ) فرمود : « انما توبه ، العمل و الرجوع عن الامر و لیست التوبه بالکلام » ۵ ؛ توبه یعنی کار شایسته و بازگشت از انحراف ، نه لقلقه زبان .
پی‌نوشت‌ها:
( ۱ ) ن . که بقره ( ۲ ) : ٣٧،١۶٠،۲۲۲ و ٢۵۶ ، نسـا ( ۴ ) : ١٨ ، انعـام ( ۶ ) : ۳۷ ، توبه ( ۹ ) : ۱۱۷ ، هـود ( ۱۱ ) ۳،۵۲ و ۹۰ ، مریـــــم ( ١٩ ) : ۶۰ ، فرقـان ( ٢۵ ) : ۷۰ و ۷۱ ، شـوری ( ۴٢ ) : ٣٧ ، تحریم ( ۶۶ ) ۸ ( ۲ ) « التوبه ندم بالقلب و استغفار باللسان وترک بالجوارح ، و اضمار الا یعود » ( مستدرک الوسائل : ج ۱۳۷ / ۱۲ ) . ( ۳ ) بحارالانوار : ج ٣٧۶ . ( ۴ ) نهج البلاغه : ج ۴١٧ . ( ۵ ) کشف الغمه : ج ۳۱۳ / ۲