ادعیه و زیارتنامه‌هایی که از سوی معصومین (علیهم السلام) نقل گردیده، علاوه بر اینکه بهترین راه برای ارتباط با خدا و برآورده شدن حاجات میباشند، از مهمترین ابزارهایی انتقال مفاهیم دینی از سوی ائمه معصومین علیهم السلام نیز به حساب میآیند. یکی از این مفاهیم بلند به کار رفته در بسیاری از فرازهای ادعیه و زیارت نامهها، مفاهیم حماسی میباشد.
در این فرازها، مضامین مختلفی از خداوند متعال درخواست شده است؛ مضامینی همچون، درخواست زنده شدن پس از مرگ برای جهاد، شهادت، یاری دین خدا و… که برخی از آنها به صورت فهرستوار تقدیم خوانندگان گرامی میشود.
- درخواست قرار گرفتن در سپاه و حزب الهی
در فرازی از دعای روز سه شنبه میخوانیم:
«اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ جُنْدِکَ فَاِنَّ جُنْدَکَ هُمُ الْغَالِبُونَ وَ اجْعَلْنِی مِنْ حِزْبِکَ فَاِنَّ حِزْبَکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَ اجْعَلْنِی مِنْ اَوْلِیَائِکَ فَاِنَّ اَوْلِیَاءَکَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُون»[۱]
بار خدایا! مرا از سپاه خود قرار ده که سپاه تو همیشه غالبند و مرا از حزب خود مقرر فرما که حزب تو پیروزند و مرا از دوستان خود قرار ده که دوستان تو هیچ ترس و اندوهی در دل ندارند.
- آرزوی شهادت در راه خدا
در دعایی که سید بن طاووس برای ابتدای ماه جمادى الأولى نقل نموده آمده است:
«وَ اخْتِمْ لَنا بِالسَّعادَهِ وَ الشَّهادَهِ فِی سَبِیلِک»[۲]
[خدایا!] عاقبت ما را به سعادت و شهادت در راه خودت ختم نما!
- درخواست کشته شدن در راه خدا زیر پرچم پیغمبر (ص)
در ادعیه ماه مبارک رمضان نقل شده:
«وَ اَسْألُکَ اَنْ تَجْعَلَ وَفَاتِی قَتْلا فِی سَبِیلِکَ تَحْتَ رَایَهِ نَبِیِّکَ مَعَ اَوْلِیَائِکَ»[۳]
و از تو درخواست میکنم که وفات مرا کشته شدن در راه خود قرار دهی، زیر پرچم دین پیغمبرت به همراه اولیاء و دوستانت.
- انزجار و برائت جستن از قاتلین امام حسین علیه السلام
در فرازهای متعددی از زیارت امام حسین علیه السلام پس از لعن بر قاتلین امام حسین علیه السلام و کسانیکه به هر نحوی در شهادت امام دست داشتند و همچنین کسانیکه به این امر راضی بودند، نسبت به تمامی آنها اعلام انزجار و برائت گردیده است. به عنوان نمونه در زیارت ششم از زیارات مطلقه چنین آمده:
اَشْهَدُ اَنَّکَ وَ مَنْ قُتِلَ مَعَکَ شُهَدَاءُ اَحْیَاءٌ عِنْدَ رَبِّکُمْ تُرْزَقُونَ وَ اَشْهَدُ اَنَّ قَاتِلَکَ فِی النَّارِ اَدِینُ اللَّهَ بِالْبَرَاءَهِ مِمَّنْ قَتَلَکَ وَ مِمَّنْ قَاتَلَکَ وَ شَایَعَ عَلَیْکَ وَ مِمَّنْ جَمَعَ عَلَیْکَ وَ مِمَّنْ سَمِعَ صَوْتَکَ وَ لَمْ یُعِنْکَ یَا لَیْتَنِی کُنْتُ مَعَکُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِیما ً»[۴]
گواهی می دهم که همانا تو و اصحابت که با تو شهید شدند، همه شهیدانی هستند که نزد خدا زنده ابدیند و رزق و روزی به شما می رسد و گواهی می دهم که قاتل تو در آتش دوزخ است؛ و به دین خدا هستم به سبب بیزاری از قاتل تو و از آنکه به جنگ تو آمد و بر علیه تو با دشمنانت متابعت کرد و از آنکه بر علیه تو اجتماع با دشمن تو کرد و از آنکه ندای تو را شنید و تو را یاری نکرد. ای کاش من با شما بودم و به فوز بزرگ نائل می گردیدم!
در زیارت چهارم نیز چنین آمده:
«یَا اَبَا عَبْدِ اللَّهِ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ قَتَلَکَ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ شَرِکَ فِی دَمِکَ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ بَلَغَهُ ذَلِکَ فَرَضِیَ بِهِ اَنَا اِلَى اللَّهِ مِنْ ذَلِکَ بَرِیءٌ»[۵]
ای ابا عبدالله! خدا لعنت کند آنکه تو را کشت و لعنت کند خدا آنکه را شرکت کرد در خون تو و خدا لعنت کند آنکس را که این (خبر) به او رسید، پس راضی بود به آن؛ من بسوی خدا از اینان بیزارم.
- درخواست توفیق جهاد با دشمنان خدا
در کتاب اقبال الاعمال از امام سجاد علیه السلام روایت شده که ایشان در فرازی از دعای قبل از نماز عید فطر چنین می فرمودند:
«وَ اَعِنِّی اللّهُمَّ عَلى جِهادِ عَدُوِّکَ فِی سَبِیلِکَ مَعَ وَلِیِّکَ»[۶]
پروردگارا! بر جهاد با دشمنت، در راه خودت و به همراه ولیت یاریم رسان!
و در همین کتاب در میان دعاهایی که در هر شب ماه رمضان خوانده میشود، از ابوبصیر روایت شده است که امام صادق(ع) فرمودند: «در شب‌های ماه رمضان، پس از مغرب، این چنین برای رفتن به حج دعا کن: … تا آنجا که می‌فرماید: «وَ اسأَلُکَ اَنْ تَقْتُلَ بی اَعْداءَکَ وَ اَعْداءَ رَسُولِک»[۷]؛ یعنی: و [خدایا] از تو می‌خواهم که به وسیله من با دشمنانت و دشمنان پیامبرت کارزار کنى!
- باور به حقانیت ائمه علیهم السلام و گمراهی مخالفان
در زیارت جامعه کبیره خطاب به ائمه معصومین علیهم السلام، سخن از بصیرت و آگاهی به میان آمده و گفته میشود:
اُشْهِدُ اللَّهَ وَ اُشْهِدُکُمْ اَنِّی مُؤْمِنٌ بِکُمْ وَ بِمَا اَتَیْتُمْ بِهِ؛ کَافِرٌ بِعَدُوِّکُمْ وَ بِمَا کَفَرْتُمْ بِهِ؛ مُسْتَبْصِرٌ بِشَأْنِکُمْ وَ بِضَلَالَهِ مَنْ خَالَفَکُمْ»[۸]
خدای متعال را گواه میگیرم و شما را نیز، که من به ولایت الهیه شما و به هرچه شما ایمان دارید، من هم ایمان دارم و به دشمنان شما و به هر چه شما کافر به آن و منکر هستید، من هم کافر و منکر آن هستم و من به جلالت شأن شما و به گمراهی مخالفان شما بصیر و معتقدم.
- درخواست یاری دین خدا
امام صادق(ع) در دعایشان پس از درخواست مطالبى، چنین می‌فرمایند:
«وَ تَجْعَلَنِی مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِینِکَ، وَ لا تَسْتَبْدِلْ بِی غَیْرِی»[۹]
و مرا از آنانی قرار ده که برای دینت از ایشان یاری می‌خواهی و دیگران را جایگزین من نساز!
- آمادگی فدا همه عزیزان برای ائمه علیهم السلام
این فراز بلند، در زیارتهای متعددی همچون زیارت عاشورا، زیارت جامعه کبیره و زیارت امام حسین علیه السلام در روز عرفه و همچنین زیارت امام زمان علیه السلام با تعابیر مختلفی ذکر گردیده است . به عنوان نمونه در زیارت جامعه کبیره چنین ذکر شده:
«بِاَبِی اَنْتُمْ وَ اُمِّی وَ اَهْلِی وَ مَالِی وَ اُسْرَتِی»؛ یعنی: پدر و مادرم و اهل و مال و خویشانم به فدای شما باد!
و در زیارت امام حسین علیه السلام در روز عرفه بیان شده است:
«بِاَبِی اَنْتَ وَ اُمِّی یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ بِاَبِی اَنْتَ وَ اُمِّی یَا اَبَا عَبْدِ اللَّه»
اما در زیارت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، این فراز به اوج خود رسیده و بیان میدارد:
«فَابْذُلُ نَفْسِی وَ مَالِی وَ وَلَدِی وَ اَهْلِی وَ جَمِیعَ مَا خَوَّلَنِی رَبِّی بَیْنَ یَدَیْکَ وَ التَّصَرُّفَ بَیْنَ اَمْرِکَ وَ نَهْیِکَ»[۱۰]
به بذل جان و مال و فرزند و اهل و جمیع داراییم که همه را پیش رویت فدا کنم و به تصرف امر و نهی تو دهم.
- منتظر و چشم به راه دولت حقه ائمه علیهم السلام بودن
در زیارت جامعه کبیره در این خصوص آمده است:
«مُؤْمِنٌ بِاِیَابِکُمْ مُصَدِّقٌ بِرَجْعَتِکُمْ مُنْتَظِرٌ لِاَمْرِکُمْ مُرْتَقِبٌ لِدَوْلَتِکُم»
و تصدیق و ایمان به رجعت و بازگشت شما دارم و منتظر امر و فرمان شما و چشم به راه دولت حقه شما هستم و سخن شما را اخذ کرده و امر شما را کار می بندم.
همچنین در دعای افتتاح که در هر شب ماه مبارک رمضان خوانده میشود، آرزوی حکومت عزتبخش مسلمین و ذلتبخش منافقین شده است؛ فرازی که عرضه میدارد:
«اللَّهُمَّ اِنَّا نَرْغَبُ اِلَیْکَ فِی دَوْلَهٍ کَرِیمَهٍ تُعِزُّ بِهَا الْاِسْلامَ وَ اَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ اَهْلَهُ»[۱۱]
بار خدایا! مشتاقانه مسألت داریم که دولتى با شکوه برانگیزى که با آن، اسلام و اسلامیان را عزت بخشى و نفاق و منافقین را به خاک ذلت کشى.
- درخواست قرار گرفتن در زمره داعیان به سوی طاعت الهی
در فراز دیگری از دعای افتتاح از خداوند متعال چنین درخواست شده است که:
«وَ تَجْعَلُنَا فِیهَا مِنَ الدُّعَاهِ اِلَى طَاعَتِکَ وَ الْقَادَهِ اِلَى سَبِیلِکَ»
پروردگارا! ما را از منادیان دعوتت و خوانندگان به سوى طاعتت و فرماندهان سپاه راه الهی قرار ده!
- دعا برای رفع شک و تردید در مسیر حق
از مهمترین موانعی که انسان را در مسیر یاری حق کُند مینماید، ظاهر شدن پردههای شک و تردید میباشد که انسان را در تاریکیها قرار می دهد. لذا امام زین العابدین علیه السلام در فرازی از مناجات خمسه عشر به خداوند متعال عرضه داشتهاند:
«وَ اقْشَعْ عَنْ بَصَائِرِنَا سَحَابَ الارْتِیَابِ وَ اکْشِفْ عَنْ قُلُوبِنَا اَغْشِیَهَ الْمِرْیَهِ وَ الْحِجَابِ وَ اَزْهِقِ الْبَاطِلَ عَنْ ضَمَائِرِنَا وَ اَثْبِتِ الْحَقَّ فِی سَرَائِرِنَا فَاِنَّ الشُّکُوکَ وَ الظُّنُونَ لَوَاقِحُ الْفِتَنِ وَ مُکَدِّرَهٌ لِصَفْوِ الْمَنَائِحِ وَ الْمِنَن»[۱۲]
و از چشم بصیرت و دلهای آگاه ما ابرهای تاریک و پرده های ظلمانی شک و ریب را دور ساز و میل به باطل را از باطن ما نابود گردان و حق و حقیقت را در درونمان بر قرار دار زیرا شک و گمانهای فاسد پیوندهای فتنه و فساد شده و عیش خوش ما را به عطایا و نعم ناگوار می سازد.
- درخواست ثبات قدم در مسیر حق
در فراز دیگری از مناجات خمسه عشر آمده است:
«وَ اَثْبِتِ الْحَقَّ فِی سَرَائِرِنَا»
و حق و حقیقت را در درونمان بر قرار دار!
- دفاع از امام در برابر دشمنان
در فرازی از دعاى عرفهی امام سجاد علیه السلام در صحیفه سجادیه آمده است:
«وَ اجْعَلْنا لَهُ سامِعِینَ طائِعِینَ، وَ فِی رِضاهُ ساعِینَ، وَ الى نُصْرَتِهِ وَ الْمُدافِعَهِ عَنْهُ مُکْنِفِینَ…»[۱۳]
و ما را از فرمانبرداران امر او قرار ده و چنان کن که در راه رضاى او سعى کنیم و یارىاش نماییم و مدافع او در برابر دشمنش باشیم.
- حسرت از دست دادن همراهی امام حسین علیه السلام در روز عاشورا
یکی دیگر از فرازهای حماسی که در زیارتهای متعدد امام حسین علیه السلام تکرار گریده، همان حسرتِ از دست دادن همراهی امام حسین علیه السلام در روز عاشورا است که بر سینه تمامی عاشقان آن حضرت سنگینی می کند؛ همان فرازی که میگوید:
«یَا لَیْتَنِی کُنْتُ مَعَکُمْ فَاَفُوزَ فَوْزاً عَظِیماً»؛[۱۴] یعنی: ای کاش من با شما بودم و به فوز بزرگ نائل می گردیدم.
- درخواست قرار گرفتن در زمره منتظران صاحب الامر (عج)
در زیارت صاحب الامر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در روز جمعه آمده است:
«و اَسْاَلُ اللَّهَ اَنْ یُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ یَجْعَلَنِی مِنَ الْمُنْتَظِرِینَ لَکَ»[۱۵]
و از خدا درخواست می کنم که درود فرستد بر محمد و آل محمد و مرا از منتظران تو قرار دهد!
- دعا برای باقی ماندن در دوستی اولیاء الهی و دشمنی دشمنان الهی
در دعای امام صادق علیه السلام در شب آخر شعبان و شب اول ماه رمضان آمده است:
«اللَّهُمَّ اَبْقِنِی خَیْرَ الْبَقَاءِ وَ اَفْنِنِی خَیْرَ الْفَنَاءِ عَلَى مُوَالاهِ اَوْلِیَائِکَ وَ مُعَادَاهِ اَعْدَائِک»[۱۶]
خدایا مرا با بهترین حال باقی بدار و در بهترین حال بمیران که آن حال، دوستی با اولیاء توست و دشمنی با اعدایت.
- اعلان دوستی با دوست داران ائمه و دشمنی با دشمنان آنها
از دیگر فرازهای حماسی که در اعیه و زیارت نامهها بسیار به چشم می خورد، فرازی است که فرد در آن دوستی خود را با دوست داران ائمه و دشمنی خود را با دشمنان آنها اعلان می دارد؛ به عنوان نمونه در زیارت جامعه کبیره آمده:
«مُوَالٍ لَکُمْ وَ لِاَوْلِیَائِکُمْ مُبْغِضٌ لِاَعْدَائِکُمْ وَ مُعَادٍ لَهُمْ»؛ یعنی: و دوست داران شما را دوست دارم و دشمنان شما را دشمن داشته و با آنها عداوت می کنم.
همچنین در زیارت امام حسین علیه السلام است در عید فطر و قربان میخوانیم:
«اِنَّا لِلَّهِ وَ اِنَّا اِلَیْهِ رَاجِعُونَ یَا مَوْلایَ اَنَا مُوَالٍ لِوَلِیِّکُمْ وَ مُعَادٍ لِعَدُوِّکُم»[۱۷]؛ یعنی: ما از جانب خدا آمدهایم و بسوی او باز میگردیم ای مولای من من دوستدار دوست شما و دشمن با دشمنان شما هستم.
- اعلان صلح با هر کس که تسلیم امر امامان باشد و جنگ با کسانیکه با آنها جنگ دارند
این فراز حماسی نیز در زیارتنامههای مختلفی همچون زیارت جامعه کبیره، زیارت امام حسین علیه السلام در روز دوشنبه و زیارت آن حضرت در روز عاشورا به چشم می خورد. به عنوان نمونه در زیارت عاشورا آمده است:
«یَا اَبَا عَبْدِ اللَّه اِنِّی سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَکُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَکُمْ اِلَى یَوْمِ الْقِیَامَه»[۱۸]
ای ابا عبدالله! من تا قیامت سلم و صلحم با هر که با شما صلح است و جنگ و جهادم با هر که با شما در جنگ است تا روز قیامت.
- درخواست همراهی امام زمان (عج) در خونخواهی امام حسین علیه السلام
از اعمال روز عاشورا، تعزیت گفتن به یکدیگر در مصیبت امام حسین علیه السلام می باشد که اینگونه گفته می شود:
«اَعْظَمَ اللَّهُ اُجُورَنَا بِمُصَابِنَا بِالْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلامُ وَ جَعَلَنَا وَ اِیَّاکُمْ مِنَ الطَّالِبِینَ بِثَارِهِ مَعَ وَلِیِّهِ الْاِمَامِ الْمَهْدِیِّ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلام»
بزرگ فرماید خدای اجر و مزد ما را در سوگواری و مصیبت ما بر حسین علیه السلام و بگرداند ما و شما را از خونخواهان او با ولی خود حضرت امام مهدی از آل محمد که بر ایشان درود باد!
- درخواست توفیق یاری دین خدا به همراه امام زمان (عج)
در فرازی از دعای عید غدیر چنین آمده:
«وَ ارْزُقْنا نَصْرَ دِینِکَ مَعَ وَلِیٍّ هادٍ مِنْ اَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّکَ قائِماً رَشِیداً هادِیاً مَهْدِیّاً مِنَ الضَّلالَهِ اِلَى الْهُدى»[۱۹]
و ما را به یاری نمودن دینت به همراه ولی هدایت کنندهات از اهل بیت پیامبرت که قیام کننده و… روزی فرما!
- درخواست درک ایام قیام و ظهور ولی عصر (عج)
در یکی از فرازهای ادعیه نیمه شعبان در خواست می نمائیم:
«اللَّهُمَّ وَ اَدْرِکْ بِنَا اَیَّامَهُ وَ ظُهُورَهُ وَ قِیَامَهُ»[۲۰]
بار الها و ما را به ایام قیام او و ظهورش برسان!
- اعلام آمادگی برای نصرت و یاری امام زمان (عج)
در فرازی از زیارت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف میخوانیم:
«وَ لِجِهَادِی بَیْنَ یَدَیْکَ مُتَرَقَّباً»[۲۱]؛ یعنی: و برای جهاد در رکابت حاضر و آمادهام!
و همچنین در زیارت آل یاسین در این خصوص آمده است:
«وَ بِکُمْ یَا مَوْلایَ اَوَّلِکُمْ وَ آخِرِکُمْ وَ نُصْرَتِی مُعَدَّهٌ لَکُمْ وَ مَوَدَّتِی خَالِصَهٌ لَکُمْ»[۲۲]؛ یعنی: به همه شما ای مولای من که اول و آخر شما هستید و به همه گرویده ام و نصرت و یاریم برای شما مهیا است و دوستیم به شما خالص است.
- آرزوی قرار گرفتن در زمره یاران ائمه معصومین علیهم السلام
درباره درود فرستادن بر پیامبر(ص) در اول هر روز ماه رمضان نقل شده است:
«اللَّهُمَّ مَکِّنْ لَهُمْ فِی الْاَرْضِ، اللَّهُمَّ اجْعَلْنا مِنْ عَدَدِهِمْ وَ مَدَدِهِمْ وَ اَنْصارِهِمْ عَلَى الْحَقِّ فِی السِّرِّ وَ الْعَلانِیَهِ»[۲۳]
پروردگارا! حکومت آنان (ائمه اطهار) را در زمین استواری بخش و ما را از افراد و پیروان و یاران و یاوران راستین ایشان در پنهان و آشکار قرار ده!
همچنین برای قرار گرفتن در زمره پیروان و یاری کنندگان امام زمان (عج) در زیارت روز جمعه آن حضرت آمده است:
«وَ اَنْ یَجْعَلَنِی مِنَ الْمُنْتَظِرِینَ لَکَ وَ التَّابِعِینَ وَ النَّاصِرِینَ لَکَ عَلَى اَعْدَائِکَ»[۲۴]
و از خدا درخواست می کنم که مرا از منتظران تو و از پیروان و یاری کنندگان تو بر علیه دشمنانت قرار دهد.
- تجدید عهد پیمان با امام زمان علیه السلام در ابتدای هر روز
در زیارت امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) که برای پس از نماز صبح هر روز نقل گردیده چنین وارد شده:
«اللَّهُمَّ هَذِهِ بَیْعَهٌ لَهُ فِی عُنُقِی اِلَى یَوْمِ الْقِیَامَه»[۲۵]؛ یعنی: پروردگارا این بیعت و عهد در گردن جان من تا قیامت از او خواهد بود.
و همچنین در یکی از فرازهای دعای عهد نقل شده است:
«اللَّهُمَّ اِنِّی اُجَدِّدُ لَهُ فِی صَبِیحَهِ یَوْمِی هَذَا وَ مَا عِشْتُ مِنْ اَیَّامِی عَهْدا وَ عَقْدا وَ بَیْعَهً لَهُ فِی عُنُقِی لا اَحُولُ عَنْهَا وَ لا اَزُولُ اَبَدا»[۲۶]؛ یعنی: پروردگارا! من در صبح همین روزم و تمام ایامی که در آن زندگانی کنم با او تجدید می کنم عهد خود و عقد بیعت او را که برگردن من است که هرگز از این عهد و بیعت برنگردم و تا ابد بر آن ثابت قدم باشم.
- درخواست شهادت در رکاب امام عصر(عج)
در زیارت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در روز جمعه میخوانیم:
«… وَ الْمُسْتَشْهَدِینَ بَیْنَ یَدَیْکَ فِی جُمْلَهِ اَوْلِیَائِک»[۲۷]؛ یعنی: و از جمله دوستان که به فیض شهادت در رکاب تو می رسند بگرداند.
و همینطور در زیارت هر روز صبح آن حضرت نقل شده است:
«وَ اجْعَلْنِی مِنْ اَنْصَارِهِ وَ اَشْیَاعِهِ وَ الذَّابِّینَ عَنْهُ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُسْتَشْهَدِینَ بَیْنَ یَدَیْهِ طَائِعاً غَیْرَ مُکْرَهٍ فِی الصَّفِّ الَّذِی نَعَتَّ اَهْلَهُ فِی کِتَابِکَ فَقُلْتَ صَفّا کَاَنَّهُمْ بُنْیَانٌ مَرْصُوصٌ عَلَى طَاعَتِکَ وَ طَاعَهِ رَسُولِکَ وَ آلِهِ عَلَیْهِمُ السَّلامُ»[۲۸]
و مرا در یاران آن بزرگوار و پیروان و مدافعین و نصرت کنندگانش قرار ده و از آنان که در رکاب حضرتش به درجه رفیع شهادت می رسند، با کمال شوق و بیهیچگونه کراهت در لشگر آن بزرگوار که در کتاب خود اهل آن صف را مدح و توصیف کردی و فرمودی که آنها صفی باشند که در را اطاعت تو و اطاعت رسول تو و اهل بیت پیغمبرت علیهمالسلام گویی در استقامت به مانند سد آهنین ایستادهاند.
- درخواست بازگشت به دنیا برای یاری امام زمان (عج)
از دیگر فرازهای بلند حماسی ادعیه و زیارت ها درخواست بازگشت به این دنیا برای یاری امام عصر عجل الله تعالی فی فرجه الشریف می باشد که در دعای عهد این فراز به این صورت آمده است:
«اللَّهُمَّ اِنْ حَالَ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ الْمَوْتُ الَّذِی جَعَلْتَهُ عَلَى عِبَادِکَ حَتْما مَقْضِیّا فَاَخْرِجْنِی مِنْ قَبْرِی مُؤْتَزِراً کَفَنِی شَاهِراً سَیْفِی مُجَرِّداً قَنَاتِی مُلَبِّیاً دَعْوَهَ الدَّاعِی فِی الْحَاضِرِ وَ الْبَادِی»
پروردگارا اگر میان من و او موت که بر تمام بندگانت قضای حتمی قرار داده ای جدایی افکند پس مرا از قبر برانگیز در حالی که کفنم را ازار خود کرده و شمشیرم را از نیام برکشیده و لبیک گویان دعوتش را که بر تمام مردم شهر و دیار عالم لازم الاجابه است، اجابت کنم.
پیوست
نگاهی کوتاه به «دعای مکارم الاخلاق»[۲۹]
صحیفه سجادیه که «اخت القرآن» نام گرفته است، آکنده از مضامین والایی است که توجه و عمل به آنها تأثیر بسیاری در پرورش روح جهادی در انسان دارد. از جملهی این دعاها، دعای بیستم صحیفه سجادیه، مشهور به دعای «مکارم الاخلاق» است؛ دعایی که شهید مطهری آن را معرف مکتب تربیتی و اخلاقی شیعه میداند.
شاید تعجب کنید و از ارتباط بین تربیت حماسی و چنین دعایی بپرسید! در پاسخ باید گفت: همانطور که میدانیم «مکارم اخلاق» با «محاسن اخلاق» تفاوت دارد. «محاسن اخلاق» حد متوسط اخلاق مؤمنان است و مکارم اخلاق، جلوهی متعالی آن. از این رو گفتهاند: مکارم اخلاق، صفات حسنهای است که نوعی فوقالعادگی و برجستگی در آن وجود دارد.
نکته مهم دیگر این است که واژه «حماسه» را مترادف «سلحشوری» ندانیم. «حماسه» واژهای است که «سلحشوری» و «جوانمردی» و «گذشت» و «چشم پوشی از خطا» و… را همراه با هم دارد که اینها در جای جای دعای مکارم الاخلاق با تعابیر گوناگونی طلب شده است. اما یکی از شورانگیزترین وحماسیترین فرازها این است که:
«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّّدٍ وَآلِهِ وَ سَدِّدنی لِاَن اُعارِضَ مَن غَشَّنی بِالنُّصحِ وَ اَجزِیَ مَن هَجَرَنی بِالبِرِّ وَ اُثیبَ مَن حَرَمَنی بِالبَذلِ وَ ُاکافِیَ مَن قَطَعنی بِالصِّلَهِ وَ اُخالِفَ مَنِ اغتابَنی اِلی حُسن الذِّکرِ…»؛ یعنی: بارالها! بر محمد و آلش درود فرست و مرا استوار دار که با هر کس که با من نیرنگ میکند، با خیرخواهی معارضه کنم و آن کس را که از من دوری کرده، با نیکی مجازات کنم و آن کس را که محرومم کرده، با گشاده دستی پاداش دهم و هر کس که با من قطع رحم کرده، با صلهی رحم ملاقاتش کنم و با آن که غیبت مرا کرده، با ذکر خیرش مخالفت کنم!
به این عبارات دقت کنید:
ـ معارضه با نیرنگ بازان با خیرخواهی!
ـ مجازات قهر کنندگان با نیکویی و نیکی!
ـ مکافات قطع رحم کنندگان با صله رحم!
ـ مخالفت با غیبت کنندگان با یاد زیبای آنان!
آیا این عبارات، سراسر «حماسه» و «فتوّت» نیست؟! آیا ارتباطی این گونه مؤمنانه، با اهل ایمان و برادران و خواهران دینی، راهگشای بسیاری از مشکلات ما نیست؟
[۱]. دعای روز سه شنبه، مفاتیحالجنان ص: ۲۵
[۲] . الإقبال بالأعمال الحسنه فیما یعمل مره فیالسنه، ج: ۳، ص: ۱۵۱
[۳] . اعمال مشترکه ماه مبارک رمضان، مفاتیحالجنان، ص: ۱۷۷
[۴] . زیارت ششم از زیارات مطلقه، مفاتیحالجنان، ص: ۴۲۷
[۵] . زیارت چهارم از زیارات مطلقه، مفاتیحالجنان، ص: ۴۲۶
[۶] . الإقبال بالأعمال الحسنه فیما یعمل مره فیالسنه، ج: ۱، ص: ۴۹۲
[۷] . سید بن طاووس، الإقبال بالأعمال الحسنه فیما یعمل مره فیالسنه، ج:۱، ص: ۷۹
[۸] . مفاتیح الجنان، زیارت جامعه کبیره
[۹] . الإقبال بالأعمال الحسنه فیما یعمل مره فیالسنه، ج:۱، ص: ۱۴۵
[۱۰] . از زیارت های امام زمان عجل الله تعالی فی فرجه الشریف، مفاتیحالجنان، ص: ۵۲۷
[۱۱] . دعاى افتتاح، مفاتیحالجنان، ص: ۱۸۲
[۱۲] . از مناجات خمسه عشر، السابعه مناجاه المطیعین لله، مفاتیحالجنان، ص: ۱۲۳
[۱۳] . الصحیفه السجادیه، ترجمه آیتى، ص ۳۲۵، نیایش چهل و هفتم
[۱۴] . مفاتیحالجنان، ص: ۴۴۰ (این فراز با تعابیر مختلفی در زیارت وارث و یکی از زیارت های مطلقه امام حسین علیه السلام، زیارت مخصوص ایشان در روز عرفه و همچنین زیارت مخصوص آن حضرت در اول رجب ذکر شده است
[۱۵] . زیارت صاحب الامر در روز جمعه، فصل پنجم مفاتیحالجنان، ص: ۵۹
[۱۶] . مفاتیحالجنان، ص: ۱۷۲
[۱۷] . مفاتیحالجنان، ص: ۴۴۷
[۱۸] . زیارت عاشورا، مفاتیحالجنان، ص: ۴۵۷
[۱۹]. الإقبال بالأعمال الحسنه فیما یعمل مره فیالسنه، ج: ۲، ص:۲۸۹
[۲۰] . مفاتیحالجنان، ص:۱۶۶، چهارمین عمل از اعمال شب نیمه شعبان
[۲۱] . از زیارتهای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، مفاتیحالجنان، ص: ۵۲۷
[۲۲] . زیارت آل یاسین، مفاتیحالجنان، ص: ۵۲۴
[۲۳] . الإقبال بالأعمال الحسنه فیما یعمل مره فیالسنه، ج: ۱، ص: ۲۱۵
[۲۴] . زیارت صاحب الامر در روز جمعه، فصل پنجم مفاتیحالجنان، ص: ۵۹
[۲۵] . زیارت هر روز بعد از نماز صبح امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشریف، مفاتیحالجنان، ص: ۵۳۹
[۲۶] . دعاى عهد، مفاتیحالجنان، ص: ۵۳۹
[۲۷]. زیارت صاحب الامر در روز جمعه، فصل پنجم مفاتیحالجنان، ص: ۵۹
[۲۸] . زیارت هر روز بعد از نماز صبح امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشریف، مفاتیحالجنان، ص: ۵۳۹
[۲۹]. این قسمت از دستنوشتههای استاد حمید مشهدی آقایی است که به تناسب، در این نوشتار آمده است.
