دشمن کیست؟

اشاره:

شاید…، نه! قطعاً نیاز است که یکی از شماره­های خیمه­های معرفت به دشمن­شناسی اختصاص یابد، دشمن­شناسی برای هر کس و در هر جایگاه و هر مقطع زمانی و مکانی، امری ضروری و لازم است. این مقاله نیم نگاهی دارد به موضوع بسیار مهم دشمن­شناسی از نگاه دیده­بان ژرف­نگر انقلاب اسلامی؛ به این صورت که سیری در سخنان و سیره رهبر فرزانه انقلاب پیرامون دشمن­شناسی می­باشد. سعی ما بر این بوده تا چارچوبی نسبتاً جامع برای مطالعه و بحث و بررسی این موضوع ارائه کنیم و سیر بحث را از ابتدا تا پایان، فهرست­وار و با پرهیز از تفصیل برای مربیان محترم تقدیم کنیم. در پایان نیز چند کتاب و مقاله ارزشمند را برای مطالعه بیشتر شما معرفی نماییم.

 

حرکت یعنی …

«حرکت»، ضرورت ذاتی زندگی انسان است. بدون حرکت، زندگی زندگی نیست؛ مردگی است. جاده­ای است از روزمرّگی تا روزمرگی!

«حرکت»، مبدا و مقصد می­خواهد و بدون آن معنایی نخواهد یافت و لازمه این هر دو، وجود راه است.

در این میان و در سیر کلی آفرینش ما:

• حرکت، ضرورت اجتناب ناپذیر زندگی ماست.

ü مبدا و منتهای زندگی (تولد و مرگ) به دست ما نیست.

اما بین این آغاز (تولد) و فرجام (مرگ)، انتخاب چگونگی زیستن و مردن به دست ما و به اختیار ماست.

انتخاب با توست

چگونه زیستن و چگونه مردن، همان حقیقت زندگی است. راز همه سردرگمی­ها، حیرت­ها و پوچی­ها در عدم فهم درست زندگی زیبا است. همان چیزی که این روزها «سبک زندگی» نام گرفته است.

سؤال: زندگی زیبا و دلنشین چگونه معنا می­یابد؟

جواب: «فهم درست زندگی و انتخاب راه صحیح»

و مشکل درست از همین جا آغاز می­شود: «فهم درست از انتخاب راه». اگر بدفهمی و راه غلط را بگزینی، تباهی و انحراف و سقوط و هلاکت، انتظارت را می­کشد و اگر فهم درست بیابی و راه صحیح را برگزینی، سختی­ها و مشکلات و رنج­ها چشم براه توست؛ با این تفاوت که راه باطل، ظاهری آراسته و فریبنده وجود دارد و باطنی تلخ و سخت و راه حق جلوه­نمایی­ای که به ذائقه­ها خوش نمی­آید و فقط اهل بصیرت عمق آن را می­فهمند.

دوستی­ها و دشمنی­ها از همین جا آغاز می­شود

«انتخاب راه»، مساوی است با برانگیخته شدن دوستی دوستان و همراهی همراهان و شعله­ور شدن آتش دشمنی دشمنان و مانع­تراشی ناهمراهان. این سخن حقی است که:

«در متن گزینش راه، برانگیختن دوستی و دشمنی نیز نهفته است».

راز این دوستی­ها و دشمنی­ها در تعامل یا تعارض راهها و اهداف و منافع نهفته است. عده­ای در زندگی روزمره خود دشمنی­ها را برنمی­تابند یا باور نمی­کنند. غافل از اینکه دشمن داشتن، فرع بر راه داشتن است؛ ساده­اندیشی است اگر عده­ای گمان کنند راهی را برمی­گزینند و بدون هیچ دغدغه­ای تا آخر آن را می­روند. تا راه هست، دشمن هم هست و خواهد بود؛ لذا باید او را دید و شناخت و برای مقابله با او تجهیز و آماده شد.

دشمنی شیطان نیز از همین جاست

گویا در قاموس دین، دشمن مساوی است با شیطان. اگر بخواهی دشمنی و دشمنان را بشناسی باید شیطان و شیطنت­های او را بشناسی! دشمنی دشمنان دین در هر زمان و مکان ـ و از جمله این زمان ـ و در هر عرصه و جلوه و به هر قدر و اندازه، نمونه­ای از شیطنت­های شیطان­های انسی و جنّی است. از این رو قبل از دشمن­شناسی، شیطان­شناسی قرار دارد؛ آن هم شیطان­شناسی در مکتب قرآن و نهج­البلاغه و اهل بیت علیهم اسلام.

شیطان­شناسی، همان دشمن­شناسی است

اگر شیطان و اهداف و شیوه­های شیطنت او و یارانش را بشناسیم، شناخت عمیقی به دسیسه­ها و توطئه­های دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی در این زمان پیدا کرده­ایم. چراکه راهبردها و شیوه­ها و ابزارهای شیطان­های عصر جدید، همان است که ابلیس و دوستان او هزاران سال است به کار گرفته­اند؛ فقط رنگ و لعاب و لفاف آن را عوض کرده­اند. امام راحل عظیم الشأن ـ که سوگمندانه باید گفت او را خوب نشناخته­ایم ـ از همان ابتدا استکبار و امریکا را شیاطین و شیطان بزرگ خطاب کرد؛ در این باره هم مکرّر توطئه شیاطین را به مردم یادآوری می­کرد. از جمله این دو فراز است که می­فرماید:

«آن شیاطین که دشمن شما هستند، بیکار ننشسته­اند و دائماً مشغول نقشه هستند. (صحیفه نور ۱۳/۲۹)

«من گمان نمی­کنم دنیا تاکنون به مثل این عصری که ما در آن زندگی می­کنیم شیطان داشته باشد … این عصر، عصر شیطان­هاست … این است شیاطین … کارهای شیطانی … اینها به آن حیله­های شیطانی و با آن ابزارهای شیطانی که دارند همه جا را قبضه کرده­اند. شیطان­های عصر تمدن!!» (همان ۱۸/۱۵۰)

هشت بار تأکید بر روی واژه شیطان و دشمنی شیاطین با انقلاب اسلامی، حکایت از نگاه عمیق و دینی امام راحل به مسأله دشمن، دشمنان و شناخت آنان دارد. از این رو به جدیت بر این باوریم که دشمن­شناسی فرع شیطان­شناسی است. پس اول، شیطان شناسی!

یک چارچوب مطالعه و تحقیق برای شیطان­شناسی

درباره شیطان­شناسی تحقیقات ارزشمندی ارائه و منتشر شده است. ما در این بخش برای آگاهی بیشتر شما نسبت به این موضوع مهم، یک چارچوب تحقیقاتی خوب را برای شیطان­شناسی از نگاه قرآن و اهل بیت علیهم السلام تقدیم می­کنیم تا با استفاده از این روش، مطالعات و تحقیقات خود را در این باره بهتر سامان دهید و در خیمه­های معرفت، به همین صورت مباحث را پیش ببرید. ما نیز در این مبحث و در نگاه مقام معظم رهبری به دشمن شناسی، تا حد توان از همین روش استفاده کرده­ایم:

مقدمه: اهمیت شناخت شیطان

بخش اول: شناخت دشمن

     فصل اول: آغاز دشمنی

              مهلت به دشمن (شیطان) و حکمت آن

فصل دوم: توان و گستره فعالیت دشمن (در جهان طبیعت و گستره آن)

     فصل سوم: اهداف دشمن (اهداف اصلی و فرعی)

فصل چهارم: سیاست­های اصولی دشمن:

1. سیاست هجوم همه جانبه ۲٫ سیاست کمین و بهره­گیری از غفلت
2. سیاست گام به گام      ۴٫ سیاست پیگیری و دوام
3. سیاست هجوم جمعی

      فصل پنجم: مهارت ها تجهیزات و نیروهای دشمن

مهارت دشمن:

• زینت­گری و صحنه­پردازی (آرایش امکانات دنیا، پندارهای باطل و رفتارهای زشت)
• القاء وسوسه­های زشت، ساخت و پرداخت آرزوها، تهدیدها و وعده­های ترساننده و فریبنده
• تباه کردن و گسستن پیوندها (تفرقه)
• توطئه از پشت سر و رویارویی از جلو
• استفاده از ضعف انسانهای ضعیف
• تهدید و ترساندن ضعیفان

تجهیزات دشمن:

• وسایل گوناگون شکار (حبّ دنیا، روابط با نامحرم، شرب خمر؛ پول­پرستی، حب مقام، نفاق و…)
• به کارگیری نفس سرکش:

نیروهای دشمن (شیاطین انس و جن، حزب شیاطین: مجادله ۱۹۱، اولیاء الشیطان: انعام ۱۲۱، اخوان الشیاطین: اسراء ۱۲۷، جنود، اعوان و رجل (پیاده نظام)، فُرسان (سواره نظام): نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲)

فصل ششم: کمین­گاه­های حساس و گلوگاه­های خطر

کمین­گاه­های حساس (عجب، حسد، تکبر، یاس و ناامیدی، خشم و غضب)

گلوگاه­های خطر (ارتباط با نامحرم، معاشرت­های آلوده، خانه­های بی فروغ، فضای مسموم اجتماع، جمع تفرقه زده مومنان)

فصل هفتم: در اسارت دشمن

• اسیران و خصوصیات روحی آنان (حسرت، گمراهی، فراموشی هویت، فرو رفتن در فساد و…)
• رفتار دشمن با اسرا (کینه­توزی، آزار، عذاب، پشیمانی، رهاسازی در اوقات حساس)

بخش دوم: کار زار با دشمن

فصل اول: سرمایه­ها و توانایی­ها (وحی، عقل، فطرت، نفس لوّامه، نفس الهام­گر، حواس پنج­گانه)

توانایی­ها (شناخت موقعیت بیرونی و درونی، آگاهی از گذشته و عبرت­گیری، توبه، اخلاق خوب باقی مانده و اعمال صالح)، امدادها و الطاف الهی

فصل دوم: سیاست اصولی مبارزه با دشمن

• نگهبانی از جسم و جان، کنترل ورود و خروج، محاسبه و ارزیابی
• واکنش مناسب و در خور
• استعاذه و استغفار
• پایداری و مقاومت و برخورد خصمانه و غیر سازش­مدارانه با دشمن

فصل سوم: شیوه­ها و راهکارهای مبارزه

گام اول: کاوش و بازنگری در حوزه جان

گام دوم: لایروبی و شستشوی آلودگی­ها

گام سوم: درمان بیماریها و ترمیم آسیبها (عجب، حسد، ناامیدی و…)

گام چهارم: تصحیح اندیشه­ها و ارزیابی و تعمیق باورها

گام پنجم: پیشگیری از آسیب و تلاش در  بالندگی و عروج روح

          و نتیجه همان سخن روشن­گرانه رسول نور است که فرمود:

«اَلا وَ اِنَّ اَعقَلُ النّاسِ عَبدٌ عَرَفَ رَبَّهُ فَاَطاعَهُ وَ عَرَفَ عَدُوَّهُ فَعَصاهُ». (الحیاه ۲/۱۳۲)

آگاه باشید! خردمندترین مردم، بنده­ای است که پروردگارش را شناخته و از او پیروی کند و دشمن خدا را نیز بشناسد و او را نافرمانی کند.»

و این همان است که دیده­بان بیدار انقلاب اسلامی فرمود:

«یک ملت باید دشمن را بشناسد؛ نقشه دشمن را بداند و خود را در مقابل آن تجهیز کند.» (مشهد مقدس ۱/۱/۸۶)

 

دشمن شناسی از نگاه مقام معظم رهبری

«انقلاب اسلامی و نظام اسلامی» انتخاب یک راه روشن و یک مسیر درست و رو به تعالی بود. انتخابی که درست بر خلاف توقع و انتظار فضای جهانی غالب اتفاق افتاد. انتخاب راه دین و حکومت دینی که در قالب جمهوری اسلامی و مردم سالاری دینی تحقق یافت، یک زلزله بزرگ سیاسی و اجتماعی بود. از فردای روز ۲۲ بهمن، آزادی­خواهان، مسلمانان و توده مردم دنیا با انقلاب اسلامی همراه شدند و استکبارگران و اشراف­گران و اصحاب زر و زور و تزویر ـ یا همان شیاطین عصر تمدن و عصر جدید ـ علیه آن هم داستان شدند؛ همان­هایی که به قول امام عزیز، در طول تاریخ تمام تلاششان علیه اسلام در سه واژه خلاصه شد:

گذشته                 نگذاشتند اسلام اجرا شود.

حال                   نمی­گذارند اسلام اجرا شود.

آینده                   می­خواهند نگذارند اسلام اجرا شود.

و اینک نیز همان قصه و داستان است. شیاطین که «نگذاشتند»، اینک «نمی­گذارند» و «می­خواهند نگذارند» انقلاب اسلامی راه درست خود را بپیماید. البته از دشمنان نه تعجب است و نه انتظار. آنها مصداق بارز شیطان و مستکبر هستند. ظرفیت وجودی آنان همواره آکنده از کینه و دشمنی است و اصولاً شیطان با شیطنت و دشمنی معنا پیدا می­کند. مهم آن است که ما باید دشمن و دشمنی او را بشناسیم. از این رو دشمن­شناسی از ضروریات اولیه هرگونه مبارزه و مواجهه است. با شناخت دقیق دشمن و سیاست­ها و راهبردها و شیوه­های نفوذ او می­توانیم توان دو چندانی را برای مواجهه و مبارزه پیدا کنیم و قبل از آنکه به کمند توطئه او گرفتار آییم و همه توان خود را مصروف خنثی­سازی تلاش­های او نماییم، به پیشگیری و مصون­سازی خود و جامعه از آفات دشمنیِ دشمنان بپردازیم.

این یک نکته مهم است که دشمن­شناسی از توان­سوزیِ دو چندانِ ما جلوگیری می­کند و قدرت تهاجم به جبهه باطل را افزایش می­دهد. با شناخت دشمن است که قدرت وارد آوردن «ضربه اول» را خواهیم داشت و ابتکار عمل را از او خواهیم گرفت. این مهم آن گاه اهمیت دو چندانی می­یابد که از یک سو ما اهداف بالاتر و والاتری داشته باشیم؛ یعنی: «زمینه­سازی دولت جهانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه» و از دیگر سو، دشمن نیز از توان و کوشش زیادی برخوردار بوده و به انواع توطئه­های نرم و غیر آن با قالب فریبنده مجهز باشد. این همان خواسته رهبر حکیم انقلاب است:

«ملت ایران به همان نسبت که دشمن روش­های خود را در توطئه علیه ایران اسلامی پیچیده­تر می­کند، باید بر هشیاری و آگاهی خود بیفزاید؛ با آمادگی معنوی، فکری، سیاسی و حفظ وحدت و اتصال و ارتباط با یکدیگر، چهره دشمن را در هر لباس و موقعیت شناسایی می­کند.» (در جمع بسیجیان ۵/۵/۸۷)

در اندیشه­های بلند رهبری، دشمن­شناسی از مهمترین عناصر فرهنگ و تمدن در حیات اجتماعی ملتهاست؛ از این رو در منظومه فکری ایشان که مبتنی بر آموزه­های ناب دینی است، بسیار برجسته می­نماید. در این مجال، با توجه به گزیده­ای از رهنمودهای معظم له به ویژه کتاب افق­های آرمانی ۲ و سخنرانی اول فروردین ماه سال ۸۶ که به حق «منشور دشمن­شناسی» است، به عنوان یک نمونه پژوهشی می پردازیم و این تلاش را در چند بخش کوتاه سامان می­دهیم:

• دشمن و توطئه یا توهم دشمن و توطئه
• دشمن کیست؟
• انواع دشمن و طبقه­بندی آن
• اهداف و انگیزه­های دشمن و ویژگی­های دشمنی و دشمنان
• سیاست­ها اصول و راهبردهای دشمن
• شیوه­ها و عرصه­های دشمن
• راه­های مبارزه با دشمن

دشمن یا توهم دشمن؟!

گفتیم که عده­ای ساده­انگارانه بر این باورند که دشمنی دشمنان، طرح یا توهمی است که حکومت­ها و اصحاب قدرت می­سازند تا مشکلات و ناکارآمدی خود را بپوشانند و همه تقصیرات را به گردن دشمنان بیاندازند. بر این مبنا دو نظریه به وجود آمده است:

نظریه اول: توهم توطئه دشمن؛ این تفکر فتنه مستقیم دشمن است که به دست عده­ای ساده اندیش یا مزدور ترویج می­شود. این گروه تلاش می­کنند با ساده­انگاری یا بدبینی یا کینه­توزی، این تفکر را دامن بزنند که بسیاری از مواردی که مسئولان در توجیه مشکلات مختلف می­گویند، بر اساس توهم توطئه است. به باور اینان اصل بر عدم توطئه و دشمنی است و لذا با خوش­بینی مفرط و بدبینی به جبهه خودی به تحلیل می­پردازند.

نظریه دوم: می­گوید دشمن وجود دارد و توطئه هست؛ اگرچه این تفکر هیچ­گاه نباید منکر مشکلات، ضعف­ها، سوء تدبیرها در بین مسئولان و مدیران نظام و جامعه باشد اما به حسب شواهد و قرائن موجود نمی­تواند و نباید چشم خود را به برنامه­ریزی­های کوتاه مدت و دراز مدت دشمنان برای تضعیف و نابودی اسلام و انقلاب اسلامی ببندد. مقام معظم رهبری در تبیین این نگاه اشاراتی بیدار کننده دارند:

«وقتی انسان می­بیند دستگاه­های تبلیغی دشمن، دستگاه تبلیغی مزدور آمریکا، دستگاه تبلیغی دولت انگلیس، دستگاه تبلیغی دولت غاصب صهیونیست برای فلان لایحه در مجلس (اشاره به لوایح دو قلوی مجلس ششم) یقه می­دراند، جنگ روانی می­کنند، به خاطر فلان زندانی، فلان مسئول، دلسوزی دایه مهربان­تر از مادر را نشان می­دهند، انسان حق دارد به شک بیفتد. دشمن امروز امیدوار است شاید بتواند از ساده­اندیشی­ها استفاده کند و جای پای خود را در دستگاه­های سیاسی کشور و دستگاه­های فرهنگی کشور باز کند…» (۱۷/۷/۷۹)

ایشان در فراز دیگری چنین می­فرمایند:

«بعضی­ها می­گویند ما توهم می­کنیم که علیه ما توطئه است و دشمن وجود دارد؛ خیلی خوب حالا کسانی که دلشان می­خواهد چشم خودشان را روی هم بگذارند و بگویند: انشاءالله گربه است!! آن واقعیت که عوض نمی­شود. وجود دشمن که با خواب رفتن من و شما از بین نمی رود… با ندانستن یا خود را به ندانستن زدن، دشمن از دشمنی خود دست بر نمی­دارد. افرادی مایلند اثبات کنند نه خیر! ملت ایران هیچ دشمنی ندارد! کنار خانه خودتان بنشینید و به خودتان سرگرم باشید!!» (دشمن­شناسی از نظر مقام معظم رهبری، پژوهشکده تحقیقات سپاه)

از این رو، به باور ما ـ به عنوان پیروان بصیر رهبری ـ وجود دشمن و دشمنی­های او هم انکار ناپذیر است و هم روز به روز افزایش می­یابد.

دشمن کیست؟

دشمن که در روایات ما از او به «عدوّ» و «خصم» تعبیر می­شود، کسی است که آرامش، تعالی، رشد و پیشرفت ما و تحقق آرمان­های بلند و آرزوهای ما را نمی­خواهد. مقام معظم رهبری دشمن و دشمنان را به خوبی تعریف می کنند: «دشمن کیست؟ هر کس که با حاکمیت نظام مستقل مردمی دینی مخالف است، دشمن است؛ طمع­ورزان، غارت­گران، سودجویان، زر اندوزان، زورگویان، وابستگان، مایلین به فساد و کسانی که از حاکمیت فرهنگ دینی زیان شخصی می­بینند دشمنند.» (دیدار با مردم قم ۱۹/۱۰/۷۹)

انواع دشمنان و طبقه­بندی آنان

در یک طبقه­بندی کلی، دشمن را به دشمن درون و بیرون و نیز مستقیم و غیر مستقیم و همچنین مخفی و آشکار می­توان تقسیم­بندی کرد:

­­

رهبر فرزانه انقلاب، اقسام دشمن را چنین معرفی می­کنند:

«ما دو دشمن داریم؛ یک دشمن بیرونی است، یک دشمن درونی. دشمن درونی خطرناک­تر است. (۱/۱/۸۶)

ایشان در تبیین خطرسازتر بودن دشمن درونی بیانات مختلفی دارند که به نمونه­ای اشاره می­کنیم:

«از جمله عوامل عقب افتادگی ملت­ها که زمینه تسلط دشمن را آماده می­کند، پدیده شوم تنبلی اجتماعی و عدم خودباوری و اعتماد به نفس است. اگر ملتی این بیماری­ها را داشته باشد، این ملت پیشرفتش ممکن نیست. اگر ملتی مردمش تنبل باشند، ناامید باشند، اعتماد به نفس نداشته باشند، با همدیگر پیوند نداشته باشند، به همدیگر بدبین باشند، از آینده نا امید باشند، چنین ملتی پیش نخواهند رفت. اینها مثل موریانه­ای که در درون پایه بنا بیفتد، بنا را ویران می­کند.»

معلم بزرگ انقلاب در این فراز، برخی دشمن­های درونی را در ابعاد فردی و اجتماعی معرفی می­کنند: «عدم اعتماد به نفس، ناامیدی، تنبلی، عدم خود باوری، بد بینی به یکدیگر و…» عواملی هستند که ریشه در ضعف نفس دارند؛ زمینه­ای که خود به خود راه را برای شیطان بیرونی آسان می­سازد.

از این رو خودسازی یا «جهاد اکبر» که توصیه و سفارش همیشگی قرآن و اهل بیت و عالمان راستین بوده، اولین و مهمترین گام برای مقابله با دشمن بیرونی است. در تاریخ گذشته و حال، ما جلوه­های زیبایی از این مبارزه دشوار را در صدر اسلام و مبارزه مجاهدان حقیقی از جمله در دفاع مقدس می­بینیم. این هم نمونه گویایی دیگر:

«دسته دوم، دشمنان درونی­اند؛ یعنی آفت­ها، بیماری­ها و میکروب­ها. مرگ ما بیش از آنچه ناشی از این باشد که دیگری بیاید ما را بکشد، ناشی از این است که در درون خود ما اختلالی به وجود می­آید. غالباً مرگ­های ما ناشی از ویروسی، میکروبی، بیماری­ای و سلول عاصی­ای است که سرطان درست می­کند؛ کمتر ناشی از این است که کسی بیاید آدم را بکشد. (۸/۶/۸۴)

دشمنان بیرونی

از نگاه آقا، نظام سلطه بین المللی، دشمن بیرونی است:

«دشمن بیرونی، عبارت است از نظام سلطه بین المللی؛ یعنی همان چیزی که به آن استکبار جهانی و دولت کنونی ایالات متحده آمریکا گفته می­شود. (مشهد ۱/۱/۸۶)

ایشان در فراز دیگری به مردم هشدار می­دهند:

«امروز دشمنان بیرونی ما هم برای ملت ایران نقشه دارند. ما سیاست­های پنج ساله خودمان را تعریف می کنیم، افق چشم انداز بیست ساله را تعریف می­کنیم، برای اینکه راه را مشخص کنیم؛ دشمن ما هم همین­طور؛ او هم برای ما برنامه دارد. او هم سیاستی دارد؛ ما باید سیاست او را بشناسیم.» (مشهد ۱/۱/۸۶)

انگیزه­های دشمن:

انگیزه­یابی دشمنان مبحث دیگری است که ما را به شناخت ریشه دشمنی­ها نزدیک می­کند و ما را به گزینش نوع مواجهه با آن آشنا می­سازد؛ مثلاً در نوع مبارزه و جهاد امیرمؤمنان علیه السلام، برخورد آن حضرت با قاسطین (معاویه)، ناکثین (طلحه و زبیر) و مارقین (خوارج)، معمولاً به ریشه و انگیزه­های دشمن آنان برمی­گردد. در یک تقسیم­بندی، می­توان این انگیزه­ها را از نگاه رهبری به دو بخش تقسیم کرد:

۱- ناآگاهانه: سوء ادراک، بی­توجهی، بازی خوردن، کج­فهمی

۲- آگاهانه: سوء نیت، متوجه بودن، مغرض بودن، بازیگری

در همین رابطه است که ما نوع مواجهه امام و رهبری و سخنان این دو بزرگوار را متفاوت می­بینیم. مثلاً نوع سخنان امام و رهبری در برخورد با استکبار و صهیونیسم، با عوامل ناآگاه داخلی کاملاً محسوس و ملموس است. نمونه بارز آن، سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی در روز سیزده رجب درباره دشمنی افراد ناآگاه و حتی دوستان کج­فهم است که فرمودند: «نباید با یک خطا، دوست را دشمن گرفت» (۱۵/۴/۸۷)    

ویژگی­های دشمن و دشمنان:

یکی از موضوعات مهم در دشمن­شناسی، شناخت خصوصیات دشمن و دشمنان است که در قرآن کریم به بهترین وجه، این ویژگی درباره کفار، مشرکین و منافقان بیان شده است. در بیان رهبر معظم انقلاب نیز به این ویژگی­ها اشاره­های روشنی شده است:

حماقت و تصمیمات غیر عقلانی دشمن

دشمن همواره و همیشه، از ابتدا تاکنون، قصد ضربه زدن به نظام و انقلاب را داشته­اند؛ اما عدم شناخت از اسلام و انقلاب و تشیع باعث می­شود همواره شکست بخورند و به دلیل جهل و حماقت ذاتی خود، از تهدیدهایی که ایجاد می­کنند، برای انقلاب اسلامی فرصت بسازند. شما نوع تبلیغات دشمن را در آستانه انتخابات مختلف، از جمله انتخابات دهم ریاست جمهوری دیدید؛ تمام نقشه­های آنان با هوشیاری رهبری و مردم نقش بر آب شد. نتیجه اینکه رهبر انقلاب در نماز جمعه تاریخی ۲۹ خرداد ۸۸ فرمودند: «احمقها تصور کردند ایران هم گرجستان است!!»

بهانه­جویی دشمن و کوتاه نیامدن او:

هرگز نباید تصور کرد، با رفع یک فتنه و دفع یک تهاجم، دشمن از دشمنی خود دست برمی­دارد، خاصیت شیطان، شیطنت است و دشمن دین و انقلاب شیطان مجسم است:

«استکبار عادت به تعارف کردن ندارد که تا ببیند طرف کوتاه آمد، بگوید: «ببخشید! ما با شما                       عرضی نداریم!». هرگز این­طور نیست! شما در مقابل استکبار و استعمار، هر چه بیشتر خم شوید، بیشتر فشار وارد می­کند؛ اگر سرتان را پایین بیاورید، فشار خود را راحت­تر وارد می­کند تا به سجده بیفتید! وقتی هم در مقابلش به خاک افتادید و سجده کردید، پایش را محکم روی شما می­گذارد! این خاصیت قدرت­های استکباری و متجاوز است.» (دیدار با پرسنل ارتش ۲۴/۱/۷۳)

پیر مراد انقلاب اسلامی، خمینی کبیر نیز چه زیبا این مهم را ترسیم می­کنند:

 «نکته مهمی که همه ما باید به آن توجه کنیم و آن را اساس سیاست خود با بیگانگان قرار دهیم، این است که دشمنان ما و جهانخواران تا کی و کجا ما را تحمل می­کنند و تا چه مرزی استقلال و آزادی ما را قبول دارند؟ به تعیین آنان “مرزی” جز عدول از همه هویت­ها و ارزش­های معنوی الهی­مان نمی­شناسند. به گفته قرآن کریم (بقره/۱۲۰)، هرگز دست از مقابله با شما برنمی­دارند مگر اینکه شما را از دینِ­تان برگردانند». (صحیفه نور ۲۰/۲۳۷)

از این سخنان، به ویژگی دیگری از دشمنان پی می­بریم و آن اینکه، دشمن ذاتاَ و به خاطر اینکه پشتوانه­ای ندارد، ترسو و بزدل است و اگر ما مقاومت کنیم، از او کاری بر نمی­آید. این مهم درباره شیطان هم آمده است. «اِنَّما سُلطانُهُ عَلَی الَّذینَ یَتَوَلَّونَهُ» (نحل ۱۰۰)؛ شیطان بر کسانی مسلط می­شود که زمینه پذیرش ولایت او را دارند.

دشمن بیدار است و منتظر

این فرمایش امیرمؤمنان علی علیه السلام است که فرمود: «وَ مَن نامَ لَم یَنَم عَنهُ»؛ هر که از دشمن غافل شود و آسوده بخوابد، [بداند که] دشمن نمی­خوابد.

«دشمن را نباید فراموش کرد. از دشمنی دشمن نباید غافل شد. اگر شما در جبهه نبرد خوابتان برد، معنایش این نیست که سرباز خط مقابل هم خوابش برده، نه؛ او بیدار است؛ منتظر است تا شما خوابتان ببرد و بر سر شما بتازد. (دیدار با خانواده­های شهدای کرمان ۱۲/۲/۸۴)

«مبادا کسی خیال کند که یک دوران، دوران ضربه­ها بود و تمام شد! نه خیر؛ اگر ما تا پنجاه سال دیگر هم غفلت بکنیم، دشمن مشت خودش را وارد می­کند… ما باید هوشیار باشیم و فریب نخوریم.» (دیدار با خانواده شهدای هفت تیر ۸/۴/۷۰)

اهداف دشمن

دشمن انقلاب اسلامی اقتضای ذات انقلاب را که بیداری اسلامی و مقاومت اسلامی است، موجب نابودی استکبار و مظاهر آن می­داند. در یک فهرست کلی اهداف دشمن را برای مقابله با این انقلاب می­توان چنین برشمرد:

• ترس دشمن از الگو شدن ایران:

«از آینده ایران می­ترسند که ملت ایران… برای بقیه کشورهای اسلامی الگو شود… می­خواهند نگذارند شما به آنجا برسید.» (دیدار با اعضای انجمن­های اسلامی دانش آموزان ۲۴/۱۲/۸۳)

• از بین بردن اسلام ناب و انقلابی و نظام اسلامی:

«آن نکته اصلی را که می­خواهم عرض کنم، این است که استکبار که با اسلام و انقلاب اسلامی دشمنی دارد، همیشه و در هر زمان به شکلی در صدد فاجعه آفرینی است.» (۸/۴/۷۰)

• احیاء مجدد پایگاه اصلی استکبار در خاورمیانه:

«دشمن اصلی در مقابل نظام جمهوری اسلامی و ملت ایران اولاَ صهیونیست­ها هستند… و دشمن دیگر هم رژیم آمریکا است… آن دشمنی هم به ظاهر این است که پایگاه عظیم اقتصادی و سیاسی و نظامی آمریکا در ایران از دستش رفته و حالا می­خواهد بازگرداند.» (۳۰/۸/۷۵)

• تضعیف وحدت و ایمان و روح امید در مردم:
• جلوگیری از گسترش اسلام ناب در دنیا (۲۶/۲/۸۲)
• تضعیف ارکان نظام اسلامی به ویژه ولایت فقیه (۵/۹/۷۶)
• القاء ناکارآمدی دین (۲۸/۱۱/۸۷)
• تفکیک دین از سیاست (۲۱/۱۱/۷۷)

«دشمن سه هدف مرحله­ای و مقطعی را تعقیب می­کند:

اول: تخریب وحدت ملی

دوم: تخریب ایمان و باورهای دینی

سوم: تخریب روح امید و تخریب آینده در ذهن مردم» (خطبه­های نماز جمعه تهران ۲۶/۹/۷۸)

سیاست­ها، راهبردها و برنامه­های اصلی دشمن

بدون هیچ مقدمه­ای، مطالعه بیانات رهبری عزیز بهترین راهگشا است:

«من برنامه­های استکبار جهانی را علیه ملت ایران در سه جمله خلاصه می­کنم:

اول: جنگ روانی

دوم: جنگ اقتصادی

سوم: مقابله با پیشرفت و اقتدار ملی» (۱/۱/۸۶)

۱- جنگ روانی

عملیات و جنگ روانی که همان اقدامات از پیش تعیین شده دشمن برای انتقال اطلاعات به مخاطبین با هدف تأثیرگذاری بر احساسات و انگیزه آنان است، در محورهای مهمی توسط دشمن در حال اجراست. محورهایی مانند:

• مرعوب کردن مسئولان، شخصیت­های سیاسی و نخبگان کشور
• تضعیف ارده عمومی مردم
• تغییر درک صحیح مردم از واقعیت­های موجود در جامعه
• سلب اعتماد ملت از مسئولان
• ترویج شایعه تحریم اقتصادی و فشار اقتصادی بر کشور
• ترویج شایعه جنگ و تهدید علیه ایران
• عوض کردن جای متهم و مدعی با ابزار تبلیغاتی و رسانه­ای
• ترساندن ملت­های منطقه از ملت ایران و انقلاب اسلامی
• دامن زدن به اختلافات مذهبی، قومی، جناحی، سیاسی و رقابت­های صنفی

لذا در ادامه توصیه می­کنند:

«من به این مناسبت، به عناصر سیاسی داخلی هم نصیحت می­کنم که مراقب باشند طوری حرف نزنند، طوری تصمیم­گیری نکنند که به مقاصد دشمن در این جنگ روانی کمک کنند.»

۲- جنگ اقتصادی:

این عرصه از دشمنی به علت اینکه برای مردم محسوس­تر است، همواره مورد توجه دشمنان بوده است. از نگاه مقام معظم رهبری، دشمن از چند محور در این عرصه وارد می­شود:

• تضعیف روحیه «ما می­توانیم» برای از بین بردن استقلال اقتصادی
• تحریم اقتصادی و تشدید آن با بهانه­جویی­های مختلف
• جلوگیری از تحقق آرمان­های بزرگ نظام در تحول اقتصادی، مانند اجرای اصل ۴۴
• شیوع و گسترش فساد اقتصادی و اداری
• سوق دادن مسئولان و کارگزاران نظام به سوی فعالیت­های تجمل­گرایانه اقتصادی
• بزرگ­نمایی و سیاه­نمایی مشکلات اقتصادی کشور
• کوچک­نمایی خدمات انجام شده در عرصه اقتصاد توسط دولت» (۱/۱/۸۶ ؛ ۱۴/۳/۶۹)

۳- مقابله با پیشرفت و اقتدار علمی کشور

پیشرفت و اقتدار علمی کشور همواره مرهون نسل آینده­ساز است؛ لذا نقطه کانونی توجه دشمن در این عرصه به نوجوانان و جوانان است. چرا که اگر جوان ایرانی شعار «ما می­توانیم» را که تازه آموخته و شیرینی آن را تجربه کرده است و در عرصه­های مهم علمی دنیا خوش درخشیده است، تکرار کند و آن را در فرهنگ خود نهادینه سازد، روز دشمن و آینده او تاریک خواهد شد. از این رو تمام توان و تلاش خود را با ابزار مختلف فرهنگی، سیاسی و اقتصادی به کار گرفته است تا ایران را متوقف نماید.

«از آینده ایران می­ترسند؛ نمی­خواهند به پیشرفت علمی و مدنی و اجتماعی­اش برسد که برای بقیه کشورهای اسلامی الگو شود.» (افق­های آرمانی۲/۱۵۸)

«امروز سیلی­خوردگان از انقلاب و آن کسانی که با پدید آمدن نظام اسلامی بساط غارتگری­شان از این کشور برچیده شده است، روی جوان­ها متمرکز شده اند.» (افق­های آرمانی۲/۱۶۴)

«دشمن این را می­خواهد؛ چرا؟ چرا روی شما این­قدر حساس است؟ چرا شما را هدف حملات خودش قرار داده؟ چون می­داند شما اهمیتتان از ما برای آینده انقلاب بیشتر است… آن که پایدار است و نگهدارنده این بناست شمایید.» (افق­های آرمانی۲/۱۶۵)

«دشمن به هر وسیله­ای که بتواند متشبث می­شود تا شما ساخته نشوید… با سرگرم کردن جوانان به کاری غیر از سازندگی، چه سازندگی درسی و علمی و چه سازندگی اخلاقی و اسلامی، می­خواهد ذهن جوانان را به خودش جذب کند.» (افق­های آرمانی۲)

با نگاه دقیق به بیانات مقام معظم رهبری، راهبردهای اصلی دشمن را در یک جمع­بندی کلی می­توان همان سه راهبرد اصلی شیطان در همیشه تاریخ برشمرد که این زمان جلوه­ها و چهره­های نوینی دارد؛ جلوه­هایی که برگرفته از سیاست­های استعمار نوین (فرا نو) و با هدف تاثیرگذاری بر تصمیم­سازی­ها و تصمیم­گیری رهروان راه حق اعمال می­شود. این سه راهبرد عبارتند از:

• تهدید و ترساندن (زور)
• تطمیع و به طمع واداشتن (زر)
• وعده دادن و اغفال و فریبکاری (تزویر)

این سه راهبرد را در روشها و شیوه­های دشمنی دشمنان هم به خوبی می­توان دید.

شناخت شیوه­ها و روش­های دشمنی

بعد از دشمن­شناسی، شناخت توطئه­ها، نقشه­ها و طرح­هایی که دشمن، دشمنی خود را در قالب آن روش اعمال می­کند اهمیت دارد. روش­هایی که برخی از آنها آشکار است (مثل حمله نظامی و عملیات تروریستی و آشوب­های خیابانی و…) و گروهی عمده از آنها غیر علنی و پیچیده است. بر اساس همان سه راهبرد «زر و زور و تزویر» یا تهدید و تطمیع و وعده دادن، می­توان روش­های دشمنی دشمنان را چنین تقسیم­بندی کرد:

• روش­های فیزیکی (سخت):
• زور: (اعمال زور و حمله و شکنجه)
• زر: (تحریم اقتصادی)
• تزویر: (تبلیغات رسانه­ای، خودسازی)
• روش­های غیر فیزیکی (نرم):
• ( رواج فرهنگ تنبلی برای رکود اقتصادی)
• (رواج فساد جنسی برای نابودی هویت دینی و ملی)
• (ارائه جلوه­های فریبنده از تمدن غرب برای رواج غرب­زدگی)

 بر این اساس، توطئه­های دشمن را در چهار عرصه می­توان برشمرد:

• توطئه فرهنگی برای از بین بردن هویت دینی و ملی
• توطئه سیاسی برای اختلال در آرامش و امنیت کشور و ایجاد تفرقه
• توطئه اقتصادی برای به هم زدن امنیت اقتصادی و جلوگیری از خود کفایی
• توطئه نظامی برای دستیابی سریعتر به نابودی نظام

دشمن در این چهار فاز و مرحله، همزمان وارد شده و از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون، روی یک مرحله یا دو مرحله تمرکز کرده است و در همیشه زمان از راهبرد تهدید و تطمیع یا همان سیاست چماق و هویج بهره برده است؛ اما بحمدالله به نتیجه کمتری دست یافته است.

مقام معظم رهبری، طی بیاناتی مفصل و هشدار دهنده، به مناسبت­های مختلف ابعاد و عرصه­های دشمنی را در چهار فاز مذکور بیان فرموده­اند. مثلاً در عرصه توطئه فرهنگی، ایشان طی یک مهندسی هوشمندانه، توطئه­های دشمن را از سال ۶۸ تاکنون به ترتیب چنین معرفی کرده­اند:

«تهاجم فرهنگی، شبیخون فرهنگی، قتل عام فرهنگی، ناتوی فرهنگی»

که تفصیل چرایی و چیستی این نام­گذاری فرصت جداگانه­ای می­طلبد. ایشان در سال­های اخیر (از سال ۸۱ تاکنون) مسأله مهندسی فرهنگ و مهندسی فرهنگی را برای مقابله با توطئه­های مختلف دشمن مطرح کرده و با جدّیت در حال پیگیری آن هستند.

در عرصه سیاسی نیز عمده تمرکز رهبر معظم انقلاب اسلامی بر معرفی توطئه دشمنان در ایجاد تفرقه و شیوه­ها و سیاست­های دشمنی آنان و راه­های مقابله با آن است. سخنان راه­گشا، تأسیس مجامع و کانون­های ایجاد وحدت مانند مجمع تقریب مذاهب و مجمع جهانی اهل بیت و نام­گذاری سال­هایی به عنوان اتحاد ملی و انسجام اسلامی و وحدت و همبستگی ملی، شیوه­های مقابله با این توطئه­هاست.

در عرصه اقتصادی، بهترین راه مبارزه با دشمن را خدمت به مردم و تلاش مسئولان برای خدمت بی­منّت به امت، مبارزه با فقر و فساد و تبعیض، مبارزه با رانت­خواری، تلاش برای تحقق اصل ۴۴ و پیگیری جدی آن به عنوان کلید اصلی و مهم تحقق عدالت اقتصادی و توزیع عادلانه ثروت دانسته­اند.

در عرصه علمی، تعیین ابعاد توطئه دشمن در گذشته و حال و آینده برای مقابله با روح خودباوری و اعتماد به نفس و همچنین پیگیری و نظارت مستقیم در عرصه­های فناوری هسته­ای، نانو، هوا و فضا، سلول­های بنیادین و طرح مسأله مهم نهضت نرم­افزاری و نهضت تولید و تهیه نقشه جامع علمی کشور که در حال تدوین و تهیه است، توسط ایشان انجام گرفته است.

در عرصه نظامی، به مصداق آیه «وَ اَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّهٍ» (انفال ۶۰) از جایگاه فرماندهی کل قوا، با تبیین دقیق علمی و راه­گشایی­های عملی ایشان، ایران توانسته است به جایگاه قدرت اول بازدارندگی نظامی در منطقه دست یابد و به عنوان یکی از قدرت­های نظامی جهان مطرح شود و تا حد زیادی دشمن را از عملی ساختن تهدیدهای نظامی منصرف سازد.

در این بخش فقط به محورهایی از بیانات راه­گشای ایشان اکتفا می­کنیم:

• تحقیر فرهنگ اسلامی: «دشمن فهمیده است موفقیت ملت ما، فرهنگ ماست. از این رو تمام تلاش خود را روی این منطقه متمرکز کرده است.» (۲۰/۳/۸۰)
• استفاده از روش­های گوناگون تبلیغاتی؛ (۲۴/۵/۷۴)
• ترویج آزادی وارداتی (اباحه­گری و اندلسی کردن ایران)؛ (۲۴/۵/۷۴ ؛ ۶/۱۲/۸۱)
• تفرقه­افکنی و اختلاف­اندازی (۵/۶/۸۰ و موارد متعدد دیگر)
• ایجاد هرج و مرج و ناامنی (۲۱/۸/۸۰)
• به کارگیری ابزاریِ روشن­فکر نماها و برخی احزاب (۲۱/۸/۸۰)
• ایجاد اختلاف در رأس حاکمیت نظام (۱۹/۲/۸۴)
• ترویج فساد اخلاقی و شهوت­رانی از راه رسانه­ها (ماهواره، اینترنت و…)؛ (۲۲/۷/۷۴ ؛ ۳۰/۵/۷۰)
• شایعه­پراکنی برای لرزاندن دل مردم (۳۰/۵/۷۰)
• رواج دنیا طلبی در بین مسئولان (۱۵/۱۰/۷۲)
• القای دین­گریزی در جوانان (در حالی­که کاملاً خلاف واقع است)؛ (۲۶/۲/۸۲)

راه­های مقابله با دشمنیِ دشمنان

آنچه گفتیم، از شناخت دشمن تا شناخت سیاست­ها، راهبردها و شیوه­های دشمنی او، بخشی مهم از راههای مقابله با دشمنان بود، اما یادآوری راههای مقابله، از منظر دیگر می­تواند بیش از پیش به کمک ما بیاید. شاید نگاهی دوباره به شیوه­ها و راههای مبارزه با شیطان برایمان مفید باشد:

گام اول: کاوش و بازنگری در حوزه شناخت توانایی­های خود و تقویت روحیه خودباوری و عزت­نفس

گام دوم: مراقبت­های اخلاقی از آسیب­ها و بیماری­های نفسانی فردی و اجتماعی

گام سوم: افزایش معرفت دینی و بصیرت سیاسی

گام چهارم: چشم از اشاره ولی فقیه برنداشتن

گام پنجم: به روز کردن اطلاعات و تحلیل­های سیاسی از توطئه­های دشمن برای آمادگی و مقابله با آن

مقام معظم رهبری در یک دستورالعمل ارزنده و راه­گشا، راه مبارزه با دشمن را در سه نکته اصلی جمع­بندی می­کنند:

«۱- هوشیاری و درک موقعیت

۲- جرأت اقدام و نترسیدن

۳- ایمان و امید به آینده

این سه درس مهم هستند که راه­گشای امروز و آینده ملت و کشور هستند.» (۲۱/۸/۸۰)

سخن آخر:

حرف آخر، همان سخن همیشگی انبیاء و اولیاء و امام راحل و وصیت همه شهیدان است که اینک از بیان روشنگرانه رهبر حکیم انقلاب که دنیایی از معنا را با خود به همراه دارد:

«درسی که قرآن در باب جنگ احد به ما داد، درس بزرگی است و متعلق به همیشه است. خلاصه مطلب هم این است که خدای متعال به مسلمانان وعده می­کند که ما شما را کمک خواهیم کرد و این وعده در جنگ احد عملی می­شود: «وَ لَقَد صَدَقَکُم اللهُ وَعدَهُ» (آل عمران ۱۵۲)؛ وعده کمک تحقق یافت و شما پیروز شدید و دشمن مجبور به عقب­نشینی شد؛ تا اینکه مشکل از خود شما شروع شد. آنگاه قضیه به عکس شد: «حَتّی اِذا فَشِلتُم»، اول سست شدید و به درگیری بر سر دنیا پرداختید؛ «وَ عَصَیتُم»؛ پُستتان را ترک کردید؛ «ذلِکَ بِاَنَّ اللهَ لَم یَکُ مُغَیِّراً نِعمَهً اَنعَمَها عَلی قَومٍ حَتّی یُغَیِّروا ما بِاَنفُسِهِم» (این به خاطر آن است که خداوند نعمتی را که به گروهی داد، تغییر نمی­دهد، مگر آنکه خودشان تغییر دهند – انفال ۵۳). این یک قانون است؛ مثل قانون جاذبه؛ مثل قوانین دیگر طبیعی و تاریخی.

… نگوییم که آن چند ساعت به ما چه! الآن همه ما در همان وضعیتیم. جامعه ما نه امروز، بلکه از بعد از پیروزی انقلاب در همان وضعیت است؛ پیروزی مرحله­ای انجام گرفته است. ما مأموریم بر اینکه شکاف و کمین­گاه را حراست کنیم و محافظت بکنیم. اگر غفلت کردیم، دشمن ما را دور خواهد زد و ضایعه خواهد آفرید. از اول انقلاب تا حالا نگاه کنید! هرجا دور خوردیم، بر اثر چنین غفلتی بوده است.» (۲۲/۵/۷۰)

چند کتاب و مقاله برای مطالعه:

• دشمن شناسی از دیدگاه مقام معظم رهبری؛ انتشارات سطر. قم چاپ اول ۱۳۸۱
• دشمن شناسی از دیدگاه مقام معظم رهبری؛ دفتر سیاسی سازمان عقیدتی – سیاسی وزارت دفاع، چاپ اول ۱۳۸۱
• راهبردها در کلام رهبر، ج دوم، فصل سی و دوم: «دشمن»، صص ۱۷۸-۱۵۵
• افق­های آرمانی (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای انجمن­های اسلامی دانش آموزان، جلد اول، فصل ششم: «دشمن­شناسی»، صص ۱۵۵-۱۶۷
• مبانی تصمیم­گیری سیاسی از دیدگاه امام خمینی، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول پاییز ۷۳، فصل دوم، بند چهارم: «دشمن­شناسی»، صص ۲۹۶-۲۷۷
• مصاف بی­پایان با شیطان، تحقیق اندیشه­های دکتر فتح الله نجارزادگان (که طرح مطالعه شیطان­شناسی از این کتاب اقتباس شده است)، انتشارات بوستان کتاب قم، ویرایش دوم
• دشمن­شناسی از دیدگاه مقام معظم رهبری، حمید رضا بهمنی، مقاله مندرج در کیهان ۱۶/۲/۸۶
• دشمن­شناسی از دیدگاه مقام معظم رهبری، علی اخترشهر، مجله ماهانه آموزشی – اطلاع رسانی معارف، شماره ۶۴۵، اسفند ۸۷
• سخنرانی مقام معظم رهبری در جمع مجاوران و زائران حریم رضوی ۱/۱/۸۶

* در تدوین و تنظیم این مقاله، به منابع فوق مراجعه و از آنها اقتباس و استفاده شده است.

دشمن کیست؟

استاد حمید مشهدی آقایی

اشاره:

شاید…، نه! قطعاً نیاز است که یکی از شماره­های خیمه­های معرفت به دشمن­شناسی اختصاص یابد، دشمن­شناسی برای هر کس و در هر جایگاه و هر مقطع زمانی و مکانی، امری ضروری و لازم است. این مقاله نیم نگاهی دارد به موضوع بسیار مهم دشمن­شناسی از نگاه دیده­بان ژرف­نگر انقلاب اسلامی؛ به این صورت که سیری در سخنان و سیره رهبر فرزانه انقلاب پیرامون دشمن­شناسی می­باشد. سعی ما بر این بوده تا چارچوبی نسبتاً جامع برای مطالعه و بحث و بررسی این موضوع ارائه کنیم و سیر بحث را از ابتدا تا پایان، فهرست­وار و با پرهیز از تفصیل برای مربیان محترم تقدیم کنیم. در پایان نیز چند کتاب و مقاله ارزشمند را برای مطالعه بیشتر شما معرفی نماییم.

 

حرکت یعنی …

«حرکت»، ضرورت ذاتی زندگی انسان است. بدون حرکت، زندگی زندگی نیست؛ مردگی است. جاده­ای است از روزمرّگی تا روزمرگی!

«حرکت»، مبدا و مقصد می­خواهد و بدون آن معنایی نخواهد یافت و لازمه این هر دو، وجود راه است.

در این میان و در سیر کلی آفرینش ما:

• حرکت، ضرورت اجتناب ناپذیر زندگی ماست.

ü مبدا و منتهای زندگی (تولد و مرگ) به دست ما نیست.

اما بین این آغاز (تولد) و فرجام (مرگ)، انتخاب چگونگی زیستن و مردن به دست ما و به اختیار ماست.

انتخاب با توست

چگونه زیستن و چگونه مردن، همان حقیقت زندگی است. راز همه سردرگمی­ها، حیرت­ها و پوچی­ها در عدم فهم درست زندگی زیبا است. همان چیزی که این روزها «سبک زندگی» نام گرفته است.

سؤال: زندگی زیبا و دلنشین چگونه معنا می­یابد؟

جواب: «فهم درست زندگی و انتخاب راه صحیح»

و مشکل درست از همین جا آغاز می­شود: «فهم درست از انتخاب راه». اگر بدفهمی و راه غلط را بگزینی، تباهی و انحراف و سقوط و هلاکت، انتظارت را می­کشد و اگر فهم درست بیابی و راه صحیح را برگزینی، سختی­ها و مشکلات و رنج­ها چشم براه توست؛ با این تفاوت که راه باطل، ظاهری آراسته و فریبنده وجود دارد و باطنی تلخ و سخت و راه حق جلوه­نمایی­ای که به ذائقه­ها خوش نمی­آید و فقط اهل بصیرت عمق آن را می­فهمند.

دوستی­ها و دشمنی­ها از همین جا آغاز می­شود

«انتخاب راه»، مساوی است با برانگیخته شدن دوستی دوستان و همراهی همراهان و شعله­ور شدن آتش دشمنی دشمنان و مانع­تراشی ناهمراهان. این سخن حقی است که:

«در متن گزینش راه، برانگیختن دوستی و دشمنی نیز نهفته است».

راز این دوستی­ها و دشمنی­ها در تعامل یا تعارض راهها و اهداف و منافع نهفته است. عده­ای در زندگی روزمره خود دشمنی­ها را برنمی­تابند یا باور نمی­کنند. غافل از اینکه دشمن داشتن، فرع بر راه داشتن است؛ ساده­اندیشی است اگر عده­ای گمان کنند راهی را برمی­گزینند و بدون هیچ دغدغه­ای تا آخر آن را می­روند. تا راه هست، دشمن هم هست و خواهد بود؛ لذا باید او را دید و شناخت و برای مقابله با او تجهیز و آماده شد.

دشمنی شیطان نیز از همین جاست

گویا در قاموس دین، دشمن مساوی است با شیطان. اگر بخواهی دشمنی و دشمنان را بشناسی باید شیطان و شیطنت­های او را بشناسی! دشمنی دشمنان دین در هر زمان و مکان ـ و از جمله این زمان ـ و در هر عرصه و جلوه و به هر قدر و اندازه، نمونه­ای از شیطنت­های شیطان­های انسی و جنّی است. از این رو قبل از دشمن­شناسی، شیطان­شناسی قرار دارد؛ آن هم شیطان­شناسی در مکتب قرآن و نهج­البلاغه و اهل بیت علیهم اسلام.

شیطان­شناسی، همان دشمن­شناسی است

اگر شیطان و اهداف و شیوه­های شیطنت او و یارانش را بشناسیم، شناخت عمیقی به دسیسه­ها و توطئه­های دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی در این زمان پیدا کرده­ایم. چراکه راهبردها و شیوه­ها و ابزارهای شیطان­های عصر جدید، همان است که ابلیس و دوستان او هزاران سال است به کار گرفته­اند؛ فقط رنگ و لعاب و لفاف آن را عوض کرده­اند. امام راحل عظیم الشأن ـ که سوگمندانه باید گفت او را خوب نشناخته­ایم ـ از همان ابتدا استکبار و امریکا را شیاطین و شیطان بزرگ خطاب کرد؛ در این باره هم مکرّر توطئه شیاطین را به مردم یادآوری می­کرد. از جمله این دو فراز است که می­فرماید:

«آن شیاطین که دشمن شما هستند، بیکار ننشسته­اند و دائماً مشغول نقشه هستند. (صحیفه نور ۱۳/۲۹)

«من گمان نمی­کنم دنیا تاکنون به مثل این عصری که ما در آن زندگی می­کنیم شیطان داشته باشد … این عصر، عصر شیطان­هاست … این است شیاطین … کارهای شیطانی … اینها به آن حیله­های شیطانی و با آن ابزارهای شیطانی که دارند همه جا را قبضه کرده­اند. شیطان­های عصر تمدن!!» (همان ۱۸/۱۵۰)

هشت بار تأکید بر روی واژه شیطان و دشمنی شیاطین با انقلاب اسلامی، حکایت از نگاه عمیق و دینی امام راحل به مسأله دشمن، دشمنان و شناخت آنان دارد. از این رو به جدیت بر این باوریم که دشمن­شناسی فرع شیطان­شناسی است. پس اول، شیطان شناسی!

یک چارچوب مطالعه و تحقیق برای شیطان­شناسی

درباره شیطان­شناسی تحقیقات ارزشمندی ارائه و منتشر شده است. ما در این بخش برای آگاهی بیشتر شما نسبت به این موضوع مهم، یک چارچوب تحقیقاتی خوب را برای شیطان­شناسی از نگاه قرآن و اهل بیت علیهم السلام تقدیم می­کنیم تا با استفاده از این روش، مطالعات و تحقیقات خود را در این باره بهتر سامان دهید و در خیمه­های معرفت، به همین صورت مباحث را پیش ببرید. ما نیز در این مبحث و در نگاه مقام معظم رهبری به دشمن شناسی، تا حد توان از همین روش استفاده کرده­ایم:

مقدمه: اهمیت شناخت شیطان

بخش اول: شناخت دشمن

     فصل اول: آغاز دشمنی

              مهلت به دشمن (شیطان) و حکمت آن

فصل دوم: توان و گستره فعالیت دشمن (در جهان طبیعت و گستره آن)

     فصل سوم: اهداف دشمن (اهداف اصلی و فرعی)

فصل چهارم: سیاست­های اصولی دشمن:

1. سیاست هجوم همه جانبه ۲٫ سیاست کمین و بهره­گیری از غفلت
2. سیاست گام به گام      ۴٫ سیاست پیگیری و دوام
3. سیاست هجوم جمعی

      فصل پنجم: مهارت ها تجهیزات و نیروهای دشمن

مهارت دشمن:

• زینت­گری و صحنه­پردازی (آرایش امکانات دنیا، پندارهای باطل و رفتارهای زشت)
• القاء وسوسه­های زشت، ساخت و پرداخت آرزوها، تهدیدها و وعده­های ترساننده و فریبنده
• تباه کردن و گسستن پیوندها (تفرقه)
• توطئه از پشت سر و رویارویی از جلو
• استفاده از ضعف انسانهای ضعیف
• تهدید و ترساندن ضعیفان

تجهیزات دشمن:

• وسایل گوناگون شکار (حبّ دنیا، روابط با نامحرم، شرب خمر؛ پول­پرستی، حب مقام، نفاق و…)
• به کارگیری نفس سرکش:

نیروهای دشمن (شیاطین انس و جن، حزب شیاطین: مجادله ۱۹۱، اولیاء الشیطان: انعام ۱۲۱، اخوان الشیاطین: اسراء ۱۲۷، جنود، اعوان و رجل (پیاده نظام)، فُرسان (سواره نظام): نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲)

فصل ششم: کمین­گاه­های حساس و گلوگاه­های خطر

کمین­گاه­های حساس (عجب، حسد، تکبر، یاس و ناامیدی، خشم و غضب)

گلوگاه­های خطر (ارتباط با نامحرم، معاشرت­های آلوده، خانه­های بی فروغ، فضای مسموم اجتماع، جمع تفرقه زده مومنان)

فصل هفتم: در اسارت دشمن

• اسیران و خصوصیات روحی آنان (حسرت، گمراهی، فراموشی هویت، فرو رفتن در فساد و…)
• رفتار دشمن با اسرا (کینه­توزی، آزار، عذاب، پشیمانی، رهاسازی در اوقات حساس)

بخش دوم: کار زار با دشمن

فصل اول: سرمایه­ها و توانایی­ها (وحی، عقل، فطرت، نفس لوّامه، نفس الهام­گر، حواس پنج­گانه)

توانایی­ها (شناخت موقعیت بیرونی و درونی، آگاهی از گذشته و عبرت­گیری، توبه، اخلاق خوب باقی مانده و اعمال صالح)، امدادها و الطاف الهی

فصل دوم: سیاست اصولی مبارزه با دشمن

• نگهبانی از جسم و جان، کنترل ورود و خروج، محاسبه و ارزیابی
• واکنش مناسب و در خور
• استعاذه و استغفار
• پایداری و مقاومت و برخورد خصمانه و غیر سازش­مدارانه با دشمن

فصل سوم: شیوه­ها و راهکارهای مبارزه

گام اول: کاوش و بازنگری در حوزه جان

گام دوم: لایروبی و شستشوی آلودگی­ها

گام سوم: درمان بیماریها و ترمیم آسیبها (عجب، حسد، ناامیدی و…)

گام چهارم: تصحیح اندیشه­ها و ارزیابی و تعمیق باورها

گام پنجم: پیشگیری از آسیب و تلاش در  بالندگی و عروج روح

          و نتیجه همان سخن روشن­گرانه رسول نور است که فرمود:

«اَلا وَ اِنَّ اَعقَلُ النّاسِ عَبدٌ عَرَفَ رَبَّهُ فَاَطاعَهُ وَ عَرَفَ عَدُوَّهُ فَعَصاهُ». (الحیاه ۲/۱۳۲)

آگاه باشید! خردمندترین مردم، بنده­ای است که پروردگارش را شناخته و از او پیروی کند و دشمن خدا را نیز بشناسد و او را نافرمانی کند.»

و این همان است که دیده­بان بیدار انقلاب اسلامی فرمود:

«یک ملت باید دشمن را بشناسد؛ نقشه دشمن را بداند و خود را در مقابل آن تجهیز کند.» (مشهد مقدس ۱/۱/۸۶)

 

دشمن شناسی از نگاه مقام معظم رهبری

«انقلاب اسلامی و نظام اسلامی» انتخاب یک راه روشن و یک مسیر درست و رو به تعالی بود. انتخابی که درست بر خلاف توقع و انتظار فضای جهانی غالب اتفاق افتاد. انتخاب راه دین و حکومت دینی که در قالب جمهوری اسلامی و مردم سالاری دینی تحقق یافت، یک زلزله بزرگ سیاسی و اجتماعی بود. از فردای روز ۲۲ بهمن، آزادی­خواهان، مسلمانان و توده مردم دنیا با انقلاب اسلامی همراه شدند و استکبارگران و اشراف­گران و اصحاب زر و زور و تزویر ـ یا همان شیاطین عصر تمدن و عصر جدید ـ علیه آن هم داستان شدند؛ همان­هایی که به قول امام عزیز، در طول تاریخ تمام تلاششان علیه اسلام در سه واژه خلاصه شد:

گذشته                 نگذاشتند اسلام اجرا شود.

حال                   نمی­گذارند اسلام اجرا شود.

آینده                   می­خواهند نگذارند اسلام اجرا شود.

و اینک نیز همان قصه و داستان است. شیاطین که «نگذاشتند»، اینک «نمی­گذارند» و «می­خواهند نگذارند» انقلاب اسلامی راه درست خود را بپیماید. البته از دشمنان نه تعجب است و نه انتظار. آنها مصداق بارز شیطان و مستکبر هستند. ظرفیت وجودی آنان همواره آکنده از کینه و دشمنی است و اصولاً شیطان با شیطنت و دشمنی معنا پیدا می­کند. مهم آن است که ما باید دشمن و دشمنی او را بشناسیم. از این رو دشمن­شناسی از ضروریات اولیه هرگونه مبارزه و مواجهه است. با شناخت دقیق دشمن و سیاست­ها و راهبردها و شیوه­های نفوذ او می­توانیم توان دو چندانی را برای مواجهه و مبارزه پیدا کنیم و قبل از آنکه به کمند توطئه او گرفتار آییم و همه توان خود را مصروف خنثی­سازی تلاش­های او نماییم، به پیشگیری و مصون­سازی خود و جامعه از آفات دشمنیِ دشمنان بپردازیم.

این یک نکته مهم است که دشمن­شناسی از توان­سوزیِ دو چندانِ ما جلوگیری می­کند و قدرت تهاجم به جبهه باطل را افزایش می­دهد. با شناخت دشمن است که قدرت وارد آوردن «ضربه اول» را خواهیم داشت و ابتکار عمل را از او خواهیم گرفت. این مهم آن گاه اهمیت دو چندانی می­یابد که از یک سو ما اهداف بالاتر و والاتری داشته باشیم؛ یعنی: «زمینه­سازی دولت جهانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه» و از دیگر سو، دشمن نیز از توان و کوشش زیادی برخوردار بوده و به انواع توطئه­های نرم و غیر آن با قالب فریبنده مجهز باشد. این همان خواسته رهبر حکیم انقلاب است:

«ملت ایران به همان نسبت که دشمن روش­های خود را در توطئه علیه ایران اسلامی پیچیده­تر می­کند، باید بر هشیاری و آگاهی خود بیفزاید؛ با آمادگی معنوی، فکری، سیاسی و حفظ وحدت و اتصال و ارتباط با یکدیگر، چهره دشمن را در هر لباس و موقعیت شناسایی می­کند.» (در جمع بسیجیان ۵/۵/۸۷)

در اندیشه­های بلند رهبری، دشمن­شناسی از مهمترین عناصر فرهنگ و تمدن در حیات اجتماعی ملتهاست؛ از این رو در منظومه فکری ایشان که مبتنی بر آموزه­های ناب دینی است، بسیار برجسته می­نماید. در این مجال، با توجه به گزیده­ای از رهنمودهای معظم له به ویژه کتاب افق­های آرمانی ۲ و سخنرانی اول فروردین ماه سال ۸۶ که به حق «منشور دشمن­شناسی» است، به عنوان یک نمونه پژوهشی می پردازیم و این تلاش را در چند بخش کوتاه سامان می­دهیم:

• دشمن و توطئه یا توهم دشمن و توطئه
• دشمن کیست؟
• انواع دشمن و طبقه­بندی آن
• اهداف و انگیزه­های دشمن و ویژگی­های دشمنی و دشمنان
• سیاست­ها اصول و راهبردهای دشمن
• شیوه­ها و عرصه­های دشمن
• راه­های مبارزه با دشمن

دشمن یا توهم دشمن؟!

گفتیم که عده­ای ساده­انگارانه بر این باورند که دشمنی دشمنان، طرح یا توهمی است که حکومت­ها و اصحاب قدرت می­سازند تا مشکلات و ناکارآمدی خود را بپوشانند و همه تقصیرات را به گردن دشمنان بیاندازند. بر این مبنا دو نظریه به وجود آمده است:

نظریه اول: توهم توطئه دشمن؛ این تفکر فتنه مستقیم دشمن است که به دست عده­ای ساده اندیش یا مزدور ترویج می­شود. این گروه تلاش می­کنند با ساده­انگاری یا بدبینی یا کینه­توزی، این تفکر را دامن بزنند که بسیاری از مواردی که مسئولان در توجیه مشکلات مختلف می­گویند، بر اساس توهم توطئه است. به باور اینان اصل بر عدم توطئه و دشمنی است و لذا با خوش­بینی مفرط و بدبینی به جبهه خودی به تحلیل می­پردازند.

نظریه دوم: می­گوید دشمن وجود دارد و توطئه هست؛ اگرچه این تفکر هیچ­گاه نباید منکر مشکلات، ضعف­ها، سوء تدبیرها در بین مسئولان و مدیران نظام و جامعه باشد اما به حسب شواهد و قرائن موجود نمی­تواند و نباید چشم خود را به برنامه­ریزی­های کوتاه مدت و دراز مدت دشمنان برای تضعیف و نابودی اسلام و انقلاب اسلامی ببندد. مقام معظم رهبری در تبیین این نگاه اشاراتی بیدار کننده دارند:

«وقتی انسان می­بیند دستگاه­های تبلیغی دشمن، دستگاه تبلیغی مزدور آمریکا، دستگاه تبلیغی دولت انگلیس، دستگاه تبلیغی دولت غاصب صهیونیست برای فلان لایحه در مجلس (اشاره به لوایح دو قلوی مجلس ششم) یقه می­دراند، جنگ روانی می­کنند، به خاطر فلان زندانی، فلان مسئول، دلسوزی دایه مهربان­تر از مادر را نشان می­دهند، انسان حق دارد به شک بیفتد. دشمن امروز امیدوار است شاید بتواند از ساده­اندیشی­ها استفاده کند و جای پای خود را در دستگاه­های سیاسی کشور و دستگاه­های فرهنگی کشور باز کند…» (۱۷/۷/۷۹)

ایشان در فراز دیگری چنین می­فرمایند:

«بعضی­ها می­گویند ما توهم می­کنیم که علیه ما توطئه است و دشمن وجود دارد؛ خیلی خوب حالا کسانی که دلشان می­خواهد چشم خودشان را روی هم بگذارند و بگویند: انشاءالله گربه است!! آن واقعیت که عوض نمی­شود. وجود دشمن که با خواب رفتن من و شما از بین نمی رود… با ندانستن یا خود را به ندانستن زدن، دشمن از دشمنی خود دست بر نمی­دارد. افرادی مایلند اثبات کنند نه خیر! ملت ایران هیچ دشمنی ندارد! کنار خانه خودتان بنشینید و به خودتان سرگرم باشید!!» (دشمن­شناسی از نظر مقام معظم رهبری، پژوهشکده تحقیقات سپاه)

از این رو، به باور ما ـ به عنوان پیروان بصیر رهبری ـ وجود دشمن و دشمنی­های او هم انکار ناپذیر است و هم روز به روز افزایش می­یابد.

دشمن کیست؟

دشمن که در روایات ما از او به «عدوّ» و «خصم» تعبیر می­شود، کسی است که آرامش، تعالی، رشد و پیشرفت ما و تحقق آرمان­های بلند و آرزوهای ما را نمی­خواهد. مقام معظم رهبری دشمن و دشمنان را به خوبی تعریف می کنند: «دشمن کیست؟ هر کس که با حاکمیت نظام مستقل مردمی دینی مخالف است، دشمن است؛ طمع­ورزان، غارت­گران، سودجویان، زر اندوزان، زورگویان، وابستگان، مایلین به فساد و کسانی که از حاکمیت فرهنگ دینی زیان شخصی می­بینند دشمنند.» (دیدار با مردم قم ۱۹/۱۰/۷۹)

انواع دشمنان و طبقه­بندی آنان

در یک طبقه­بندی کلی، دشمن را به دشمن درون و بیرون و نیز مستقیم و غیر مستقیم و همچنین مخفی و آشکار می­توان تقسیم­بندی کرد:

­­

رهبر فرزانه انقلاب، اقسام دشمن را چنین معرفی می­کنند:

«ما دو دشمن داریم؛ یک دشمن بیرونی است، یک دشمن درونی. دشمن درونی خطرناک­تر است. (۱/۱/۸۶)

ایشان در تبیین خطرسازتر بودن دشمن درونی بیانات مختلفی دارند که به نمونه­ای اشاره می­کنیم:

«از جمله عوامل عقب افتادگی ملت­ها که زمینه تسلط دشمن را آماده می­کند، پدیده شوم تنبلی اجتماعی و عدم خودباوری و اعتماد به نفس است. اگر ملتی این بیماری­ها را داشته باشد، این ملت پیشرفتش ممکن نیست. اگر ملتی مردمش تنبل باشند، ناامید باشند، اعتماد به نفس نداشته باشند، با همدیگر پیوند نداشته باشند، به همدیگر بدبین باشند، از آینده نا امید باشند، چنین ملتی پیش نخواهند رفت. اینها مثل موریانه­ای که در درون پایه بنا بیفتد، بنا را ویران می­کند.»

معلم بزرگ انقلاب در این فراز، برخی دشمن­های درونی را در ابعاد فردی و اجتماعی معرفی می­کنند: «عدم اعتماد به نفس، ناامیدی، تنبلی، عدم خود باوری، بد بینی به یکدیگر و…» عواملی هستند که ریشه در ضعف نفس دارند؛ زمینه­ای که خود به خود راه را برای شیطان بیرونی آسان می­سازد.

از این رو خودسازی یا «جهاد اکبر» که توصیه و سفارش همیشگی قرآن و اهل بیت و عالمان راستین بوده، اولین و مهمترین گام برای مقابله با دشمن بیرونی است. در تاریخ گذشته و حال، ما جلوه­های زیبایی از این مبارزه دشوار را در صدر اسلام و مبارزه مجاهدان حقیقی از جمله در دفاع مقدس می­بینیم. این هم نمونه گویایی دیگر:

«دسته دوم، دشمنان درونی­اند؛ یعنی آفت­ها، بیماری­ها و میکروب­ها. مرگ ما بیش از آنچه ناشی از این باشد که دیگری بیاید ما را بکشد، ناشی از این است که در درون خود ما اختلالی به وجود می­آید. غالباً مرگ­های ما ناشی از ویروسی، میکروبی، بیماری­ای و سلول عاصی­ای است که سرطان درست می­کند؛ کمتر ناشی از این است که کسی بیاید آدم را بکشد. (۸/۶/۸۴)

دشمنان بیرونی

از نگاه آقا، نظام سلطه بین المللی، دشمن بیرونی است:

«دشمن بیرونی، عبارت است از نظام سلطه بین المللی؛ یعنی همان چیزی که به آن استکبار جهانی و دولت کنونی ایالات متحده آمریکا گفته می­شود. (مشهد ۱/۱/۸۶)

ایشان در فراز دیگری به مردم هشدار می­دهند:

«امروز دشمنان بیرونی ما هم برای ملت ایران نقشه دارند. ما سیاست­های پنج ساله خودمان را تعریف می کنیم، افق چشم انداز بیست ساله را تعریف می­کنیم، برای اینکه راه را مشخص کنیم؛ دشمن ما هم همین­طور؛ او هم برای ما برنامه دارد. او هم سیاستی دارد؛ ما باید سیاست او را بشناسیم.» (مشهد ۱/۱/۸۶)

انگیزه­های دشمن:

انگیزه­یابی دشمنان مبحث دیگری است که ما را به شناخت ریشه دشمنی­ها نزدیک می­کند و ما را به گزینش نوع مواجهه با آن آشنا می­سازد؛ مثلاً در نوع مبارزه و جهاد امیرمؤمنان علیه السلام، برخورد آن حضرت با قاسطین (معاویه)، ناکثین (طلحه و زبیر) و مارقین (خوارج)، معمولاً به ریشه و انگیزه­های دشمن آنان برمی­گردد. در یک تقسیم­بندی، می­توان این انگیزه­ها را از نگاه رهبری به دو بخش تقسیم کرد:

۱- ناآگاهانه: سوء ادراک، بی­توجهی، بازی خوردن، کج­فهمی

۲- آگاهانه: سوء نیت، متوجه بودن، مغرض بودن، بازیگری

در همین رابطه است که ما نوع مواجهه امام و رهبری و سخنان این دو بزرگوار را متفاوت می­بینیم. مثلاً نوع سخنان امام و رهبری در برخورد با استکبار و صهیونیسم، با عوامل ناآگاه داخلی کاملاً محسوس و ملموس است. نمونه بارز آن، سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی در روز سیزده رجب درباره دشمنی افراد ناآگاه و حتی دوستان کج­فهم است که فرمودند: «نباید با یک خطا، دوست را دشمن گرفت» (۱۵/۴/۸۷)    

ویژگی­های دشمن و دشمنان:

یکی از موضوعات مهم در دشمن­شناسی، شناخت خصوصیات دشمن و دشمنان است که در قرآن کریم به بهترین وجه، این ویژگی درباره کفار، مشرکین و منافقان بیان شده است. در بیان رهبر معظم انقلاب نیز به این ویژگی­ها اشاره­های روشنی شده است:

حماقت و تصمیمات غیر عقلانی دشمن

دشمن همواره و همیشه، از ابتدا تاکنون، قصد ضربه زدن به نظام و انقلاب را داشته­اند؛ اما عدم شناخت از اسلام و انقلاب و تشیع باعث می­شود همواره شکست بخورند و به دلیل جهل و حماقت ذاتی خود، از تهدیدهایی که ایجاد می­کنند، برای انقلاب اسلامی فرصت بسازند. شما نوع تبلیغات دشمن را در آستانه انتخابات مختلف، از جمله انتخابات دهم ریاست جمهوری دیدید؛ تمام نقشه­های آنان با هوشیاری رهبری و مردم نقش بر آب شد. نتیجه اینکه رهبر انقلاب در نماز جمعه تاریخی ۲۹ خرداد ۸۸ فرمودند: «احمقها تصور کردند ایران هم گرجستان است!!»

بهانه­جویی دشمن و کوتاه نیامدن او:

هرگز نباید تصور کرد، با رفع یک فتنه و دفع یک تهاجم، دشمن از دشمنی خود دست برمی­دارد، خاصیت شیطان، شیطنت است و دشمن دین و انقلاب شیطان مجسم است:

«استکبار عادت به تعارف کردن ندارد که تا ببیند طرف کوتاه آمد، بگوید: «ببخشید! ما با شما                       عرضی نداریم!». هرگز این­طور نیست! شما در مقابل استکبار و استعمار، هر چه بیشتر خم شوید، بیشتر فشار وارد می­کند؛ اگر سرتان را پایین بیاورید، فشار خود را راحت­تر وارد می­کند تا به سجده بیفتید! وقتی هم در مقابلش به خاک افتادید و سجده کردید، پایش را محکم روی شما می­گذارد! این خاصیت قدرت­های استکباری و متجاوز است.» (دیدار با پرسنل ارتش ۲۴/۱/۷۳)

پیر مراد انقلاب اسلامی، خمینی کبیر نیز چه زیبا این مهم را ترسیم می­کنند:

 «نکته مهمی که همه ما باید به آن توجه کنیم و آن را اساس سیاست خود با بیگانگان قرار دهیم، این است که دشمنان ما و جهانخواران تا کی و کجا ما را تحمل می­کنند و تا چه مرزی استقلال و آزادی ما را قبول دارند؟ به تعیین آنان “مرزی” جز عدول از همه هویت­ها و ارزش­های معنوی الهی­مان نمی­شناسند. به گفته قرآن کریم (بقره/۱۲۰)، هرگز دست از مقابله با شما برنمی­دارند مگر اینکه شما را از دینِ­تان برگردانند». (صحیفه نور ۲۰/۲۳۷)

از این سخنان، به ویژگی دیگری از دشمنان پی می­بریم و آن اینکه، دشمن ذاتاَ و به خاطر اینکه پشتوانه­ای ندارد، ترسو و بزدل است و اگر ما مقاومت کنیم، از او کاری بر نمی­آید. این مهم درباره شیطان هم آمده است. «اِنَّما سُلطانُهُ عَلَی الَّذینَ یَتَوَلَّونَهُ» (نحل ۱۰۰)؛ شیطان بر کسانی مسلط می­شود که زمینه پذیرش ولایت او را دارند.

دشمن بیدار است و منتظر

این فرمایش امیرمؤمنان علی علیه السلام است که فرمود: «وَ مَن نامَ لَم یَنَم عَنهُ»؛ هر که از دشمن غافل شود و آسوده بخوابد، [بداند که] دشمن نمی­خوابد.

«دشمن را نباید فراموش کرد. از دشمنی دشمن نباید غافل شد. اگر شما در جبهه نبرد خوابتان برد، معنایش این نیست که سرباز خط مقابل هم خوابش برده، نه؛ او بیدار است؛ منتظر است تا شما خوابتان ببرد و بر سر شما بتازد. (دیدار با خانواده­های شهدای کرمان ۱۲/۲/۸۴)

«مبادا کسی خیال کند که یک دوران، دوران ضربه­ها بود و تمام شد! نه خیر؛ اگر ما تا پنجاه سال دیگر هم غفلت بکنیم، دشمن مشت خودش را وارد می­کند… ما باید هوشیار باشیم و فریب نخوریم.» (دیدار با خانواده شهدای هفت تیر ۸/۴/۷۰)

اهداف دشمن

دشمن انقلاب اسلامی اقتضای ذات انقلاب را که بیداری اسلامی و مقاومت اسلامی است، موجب نابودی استکبار و مظاهر آن می­داند. در یک فهرست کلی اهداف دشمن را برای مقابله با این انقلاب می­توان چنین برشمرد:

• ترس دشمن از الگو شدن ایران:

«از آینده ایران می­ترسند که ملت ایران… برای بقیه کشورهای اسلامی الگو شود… می­خواهند نگذارند شما به آنجا برسید.» (دیدار با اعضای انجمن­های اسلامی دانش آموزان ۲۴/۱۲/۸۳)

• از بین بردن اسلام ناب و انقلابی و نظام اسلامی:

«آن نکته اصلی را که می­خواهم عرض کنم، این است که استکبار که با اسلام و انقلاب اسلامی دشمنی دارد، همیشه و در هر زمان به شکلی در صدد فاجعه آفرینی است.» (۸/۴/۷۰)

• احیاء مجدد پایگاه اصلی استکبار در خاورمیانه:

«دشمن اصلی در مقابل نظام جمهوری اسلامی و ملت ایران اولاَ صهیونیست­ها هستند… و دشمن دیگر هم رژیم آمریکا است… آن دشمنی هم به ظاهر این است که پایگاه عظیم اقتصادی و سیاسی و نظامی آمریکا در ایران از دستش رفته و حالا می­خواهد بازگرداند.» (۳۰/۸/۷۵)

• تضعیف وحدت و ایمان و روح امید در مردم:
• جلوگیری از گسترش اسلام ناب در دنیا (۲۶/۲/۸۲)
• تضعیف ارکان نظام اسلامی به ویژه ولایت فقیه (۵/۹/۷۶)
• القاء ناکارآمدی دین (۲۸/۱۱/۸۷)
• تفکیک دین از سیاست (۲۱/۱۱/۷۷)

«دشمن سه هدف مرحله­ای و مقطعی را تعقیب می­کند:

اول: تخریب وحدت ملی

دوم: تخریب ایمان و باورهای دینی

سوم: تخریب روح امید و تخریب آینده در ذهن مردم» (خطبه­های نماز جمعه تهران ۲۶/۹/۷۸)

سیاست­ها، راهبردها و برنامه­های اصلی دشمن

بدون هیچ مقدمه­ای، مطالعه بیانات رهبری عزیز بهترین راهگشا است:

«من برنامه­های استکبار جهانی را علیه ملت ایران در سه جمله خلاصه می­کنم:

اول: جنگ روانی

دوم: جنگ اقتصادی

سوم: مقابله با پیشرفت و اقتدار ملی» (۱/۱/۸۶)

۱- جنگ روانی

عملیات و جنگ روانی که همان اقدامات از پیش تعیین شده دشمن برای انتقال اطلاعات به مخاطبین با هدف تأثیرگذاری بر احساسات و انگیزه آنان است، در محورهای مهمی توسط دشمن در حال اجراست. محورهایی مانند:

• مرعوب کردن مسئولان، شخصیت­های سیاسی و نخبگان کشور
• تضعیف ارده عمومی مردم
• تغییر درک صحیح مردم از واقعیت­های موجود در جامعه
• سلب اعتماد ملت از مسئولان
• ترویج شایعه تحریم اقتصادی و فشار اقتصادی بر کشور
• ترویج شایعه جنگ و تهدید علیه ایران
• عوض کردن جای متهم و مدعی با ابزار تبلیغاتی و رسانه­ای
• ترساندن ملت­های منطقه از ملت ایران و انقلاب اسلامی
• دامن زدن به اختلافات مذهبی، قومی، جناحی، سیاسی و رقابت­های صنفی

لذا در ادامه توصیه می­کنند:

«من به این مناسبت، به عناصر سیاسی داخلی هم نصیحت می­کنم که مراقب باشند طوری حرف نزنند، طوری تصمیم­گیری نکنند که به مقاصد دشمن در این جنگ روانی کمک کنند.»

۲- جنگ اقتصادی:

این عرصه از دشمنی به علت اینکه برای مردم محسوس­تر است، همواره مورد توجه دشمنان بوده است. از نگاه مقام معظم رهبری، دشمن از چند محور در این عرصه وارد می­شود:

• تضعیف روحیه «ما می­توانیم» برای از بین بردن استقلال اقتصادی
• تحریم اقتصادی و تشدید آن با بهانه­جویی­های مختلف
• جلوگیری از تحقق آرمان­های بزرگ نظام در تحول اقتصادی، مانند اجرای اصل ۴۴
• شیوع و گسترش فساد اقتصادی و اداری
• سوق دادن مسئولان و کارگزاران نظام به سوی فعالیت­های تجمل­گرایانه اقتصادی
• بزرگ­نمایی و سیاه­نمایی مشکلات اقتصادی کشور
• کوچک­نمایی خدمات انجام شده در عرصه اقتصاد توسط دولت» (۱/۱/۸۶ ؛ ۱۴/۳/۶۹)

۳- مقابله با پیشرفت و اقتدار علمی کشور

پیشرفت و اقتدار علمی کشور همواره مرهون نسل آینده­ساز است؛ لذا نقطه کانونی توجه دشمن در این عرصه به نوجوانان و جوانان است. چرا که اگر جوان ایرانی شعار «ما می­توانیم» را که تازه آموخته و شیرینی آن را تجربه کرده است و در عرصه­های مهم علمی دنیا خوش درخشیده است، تکرار کند و آن را در فرهنگ خود نهادینه سازد، روز دشمن و آینده او تاریک خواهد شد. از این رو تمام توان و تلاش خود را با ابزار مختلف فرهنگی، سیاسی و اقتصادی به کار گرفته است تا ایران را متوقف نماید.

«از آینده ایران می­ترسند؛ نمی­خواهند به پیشرفت علمی و مدنی و اجتماعی­اش برسد که برای بقیه کشورهای اسلامی الگو شود.» (افق­های آرمانی۲/۱۵۸)

«امروز سیلی­خوردگان از انقلاب و آن کسانی که با پدید آمدن نظام اسلامی بساط غارتگری­شان از این کشور برچیده شده است، روی جوان­ها متمرکز شده اند.» (افق­های آرمانی۲/۱۶۴)

«دشمن این را می­خواهد؛ چرا؟ چرا روی شما این­قدر حساس است؟ چرا شما را هدف حملات خودش قرار داده؟ چون می­داند شما اهمیتتان از ما برای آینده انقلاب بیشتر است… آن که پایدار است و نگهدارنده این بناست شمایید.» (افق­های آرمانی۲/۱۶۵)

«دشمن به هر وسیله­ای که بتواند متشبث می­شود تا شما ساخته نشوید… با سرگرم کردن جوانان به کاری غیر از سازندگی، چه سازندگی درسی و علمی و چه سازندگی اخلاقی و اسلامی، می­خواهد ذهن جوانان را به خودش جذب کند.» (افق­های آرمانی۲)

با نگاه دقیق به بیانات مقام معظم رهبری، راهبردهای اصلی دشمن را در یک جمع­بندی کلی می­توان همان سه راهبرد اصلی شیطان در همیشه تاریخ برشمرد که این زمان جلوه­ها و چهره­های نوینی دارد؛ جلوه­هایی که برگرفته از سیاست­های استعمار نوین (فرا نو) و با هدف تاثیرگذاری بر تصمیم­سازی­ها و تصمیم­گیری رهروان راه حق اعمال می­شود. این سه راهبرد عبارتند از:

• تهدید و ترساندن (زور)
• تطمیع و به طمع واداشتن (زر)
• وعده دادن و اغفال و فریبکاری (تزویر)

این سه راهبرد را در روشها و شیوه­های دشمنی دشمنان هم به خوبی می­توان دید.

شناخت شیوه­ها و روش­های دشمنی

بعد از دشمن­شناسی، شناخت توطئه­ها، نقشه­ها و طرح­هایی که دشمن، دشمنی خود را در قالب آن روش اعمال می­کند اهمیت دارد. روش­هایی که برخی از آنها آشکار است (مثل حمله نظامی و عملیات تروریستی و آشوب­های خیابانی و…) و گروهی عمده از آنها غیر علنی و پیچیده است. بر اساس همان سه راهبرد «زر و زور و تزویر» یا تهدید و تطمیع و وعده دادن، می­توان روش­های دشمنی دشمنان را چنین تقسیم­بندی کرد:

• روش­های فیزیکی (سخت):
• زور: (اعمال زور و حمله و شکنجه)
• زر: (تحریم اقتصادی)
• تزویر: (تبلیغات رسانه­ای، خودسازی)
• روش­های غیر فیزیکی (نرم):
• ( رواج فرهنگ تنبلی برای رکود اقتصادی)
• (رواج فساد جنسی برای نابودی هویت دینی و ملی)
• (ارائه جلوه­های فریبنده از تمدن غرب برای رواج غرب­زدگی)

 بر این اساس، توطئه­های دشمن را در چهار عرصه می­توان برشمرد:

• توطئه فرهنگی برای از بین بردن هویت دینی و ملی
• توطئه سیاسی برای اختلال در آرامش و امنیت کشور و ایجاد تفرقه
• توطئه اقتصادی برای به هم زدن امنیت اقتصادی و جلوگیری از خود کفایی
• توطئه نظامی برای دستیابی سریعتر به نابودی نظام

دشمن در این چهار فاز و مرحله، همزمان وارد شده و از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون، روی یک مرحله یا دو مرحله تمرکز کرده است و در همیشه زمان از راهبرد تهدید و تطمیع یا همان سیاست چماق و هویج بهره برده است؛ اما بحمدالله به نتیجه کمتری دست یافته است.

مقام معظم رهبری، طی بیاناتی مفصل و هشدار دهنده، به مناسبت­های مختلف ابعاد و عرصه­های دشمنی را در چهار فاز مذکور بیان فرموده­اند. مثلاً در عرصه توطئه فرهنگی، ایشان طی یک مهندسی هوشمندانه، توطئه­های دشمن را از سال ۶۸ تاکنون به ترتیب چنین معرفی کرده­اند:

«تهاجم فرهنگی، شبیخون فرهنگی، قتل عام فرهنگی، ناتوی فرهنگی»

که تفصیل چرایی و چیستی این نام­گذاری فرصت جداگانه­ای می­طلبد. ایشان در سال­های اخیر (از سال ۸۱ تاکنون) مسأله مهندسی فرهنگ و مهندسی فرهنگی را برای مقابله با توطئه­های مختلف دشمن مطرح کرده و با جدّیت در حال پیگیری آن هستند.

در عرصه سیاسی نیز عمده تمرکز رهبر معظم انقلاب اسلامی بر معرفی توطئه دشمنان در ایجاد تفرقه و شیوه­ها و سیاست­های دشمنی آنان و راه­های مقابله با آن است. سخنان راه­گشا، تأسیس مجامع و کانون­های ایجاد وحدت مانند مجمع تقریب مذاهب و مجمع جهانی اهل بیت و نام­گذاری سال­هایی به عنوان اتحاد ملی و انسجام اسلامی و وحدت و همبستگی ملی، شیوه­های مقابله با این توطئه­هاست.

در عرصه اقتصادی، بهترین راه مبارزه با دشمن را خدمت به مردم و تلاش مسئولان برای خدمت بی­منّت به امت، مبارزه با فقر و فساد و تبعیض، مبارزه با رانت­خواری، تلاش برای تحقق اصل ۴۴ و پیگیری جدی آن به عنوان کلید اصلی و مهم تحقق عدالت اقتصادی و توزیع عادلانه ثروت دانسته­اند.

در عرصه علمی، تعیین ابعاد توطئه دشمن در گذشته و حال و آینده برای مقابله با روح خودباوری و اعتماد به نفس و همچنین پیگیری و نظارت مستقیم در عرصه­های فناوری هسته­ای، نانو، هوا و فضا، سلول­های بنیادین و طرح مسأله مهم نهضت نرم­افزاری و نهضت تولید و تهیه نقشه جامع علمی کشور که در حال تدوین و تهیه است، توسط ایشان انجام گرفته است.

در عرصه نظامی، به مصداق آیه «وَ اَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّهٍ» (انفال ۶۰) از جایگاه فرماندهی کل قوا، با تبیین دقیق علمی و راه­گشایی­های عملی ایشان، ایران توانسته است به جایگاه قدرت اول بازدارندگی نظامی در منطقه دست یابد و به عنوان یکی از قدرت­های نظامی جهان مطرح شود و تا حد زیادی دشمن را از عملی ساختن تهدیدهای نظامی منصرف سازد.

در این بخش فقط به محورهایی از بیانات راه­گشای ایشان اکتفا می­کنیم:

• تحقیر فرهنگ اسلامی: «دشمن فهمیده است موفقیت ملت ما، فرهنگ ماست. از این رو تمام تلاش خود را روی این منطقه متمرکز کرده است.» (۲۰/۳/۸۰)
• استفاده از روش­های گوناگون تبلیغاتی؛ (۲۴/۵/۷۴)
• ترویج آزادی وارداتی (اباحه­گری و اندلسی کردن ایران)؛ (۲۴/۵/۷۴ ؛ ۶/۱۲/۸۱)
• تفرقه­افکنی و اختلاف­اندازی (۵/۶/۸۰ و موارد متعدد دیگر)
• ایجاد هرج و مرج و ناامنی (۲۱/۸/۸۰)
• به کارگیری ابزاریِ روشن­فکر نماها و برخی احزاب (۲۱/۸/۸۰)
• ایجاد اختلاف در رأس حاکمیت نظام (۱۹/۲/۸۴)
• ترویج فساد اخلاقی و شهوت­رانی از راه رسانه­ها (ماهواره، اینترنت و…)؛ (۲۲/۷/۷۴ ؛ ۳۰/۵/۷۰)
• شایعه­پراکنی برای لرزاندن دل مردم (۳۰/۵/۷۰)
• رواج دنیا طلبی در بین مسئولان (۱۵/۱۰/۷۲)
• القای دین­گریزی در جوانان (در حالی­که کاملاً خلاف واقع است)؛ (۲۶/۲/۸۲)

راه­های مقابله با دشمنیِ دشمنان

آنچه گفتیم، از شناخت دشمن تا شناخت سیاست­ها، راهبردها و شیوه­های دشمنی او، بخشی مهم از راههای مقابله با دشمنان بود، اما یادآوری راههای مقابله، از منظر دیگر می­تواند بیش از پیش به کمک ما بیاید. شاید نگاهی دوباره به شیوه­ها و راههای مبارزه با شیطان برایمان مفید باشد:

گام اول: کاوش و بازنگری در حوزه شناخت توانایی­های خود و تقویت روحیه خودباوری و عزت­نفس

گام دوم: مراقبت­های اخلاقی از آسیب­ها و بیماری­های نفسانی فردی و اجتماعی

گام سوم: افزایش معرفت دینی و بصیرت سیاسی

گام چهارم: چشم از اشاره ولی فقیه برنداشتن

گام پنجم: به روز کردن اطلاعات و تحلیل­های سیاسی از توطئه­های دشمن برای آمادگی و مقابله با آن

مقام معظم رهبری در یک دستورالعمل ارزنده و راه­گشا، راه مبارزه با دشمن را در سه نکته اصلی جمع­بندی می­کنند:

«۱- هوشیاری و درک موقعیت

۲- جرأت اقدام و نترسیدن

۳- ایمان و امید به آینده

این سه درس مهم هستند که راه­گشای امروز و آینده ملت و کشور هستند.» (۲۱/۸/۸۰)

سخن آخر:

حرف آخر، همان سخن همیشگی انبیاء و اولیاء و امام راحل و وصیت همه شهیدان است که اینک از بیان روشنگرانه رهبر حکیم انقلاب که دنیایی از معنا را با خود به همراه دارد:

«درسی که قرآن در باب جنگ احد به ما داد، درس بزرگی است و متعلق به همیشه است. خلاصه مطلب هم این است که خدای متعال به مسلمانان وعده می­کند که ما شما را کمک خواهیم کرد و این وعده در جنگ احد عملی می­شود: «وَ لَقَد صَدَقَکُم اللهُ وَعدَهُ» (آل عمران ۱۵۲)؛ وعده کمک تحقق یافت و شما پیروز شدید و دشمن مجبور به عقب­نشینی شد؛ تا اینکه مشکل از خود شما شروع شد. آنگاه قضیه به عکس شد: «حَتّی اِذا فَشِلتُم»، اول سست شدید و به درگیری بر سر دنیا پرداختید؛ «وَ عَصَیتُم»؛ پُستتان را ترک کردید؛ «ذلِکَ بِاَنَّ اللهَ لَم یَکُ مُغَیِّراً نِعمَهً اَنعَمَها عَلی قَومٍ حَتّی یُغَیِّروا ما بِاَنفُسِهِم» (این به خاطر آن است که خداوند نعمتی را که به گروهی داد، تغییر نمی­دهد، مگر آنکه خودشان تغییر دهند – انفال ۵۳). این یک قانون است؛ مثل قانون جاذبه؛ مثل قوانین دیگر طبیعی و تاریخی.

… نگوییم که آن چند ساعت به ما چه! الآن همه ما در همان وضعیتیم. جامعه ما نه امروز، بلکه از بعد از پیروزی انقلاب در همان وضعیت است؛ پیروزی مرحله­ای انجام گرفته است. ما مأموریم بر اینکه شکاف و کمین­گاه را حراست کنیم و محافظت بکنیم. اگر غفلت کردیم، دشمن ما را دور خواهد زد و ضایعه خواهد آفرید. از اول انقلاب تا حالا نگاه کنید! هرجا دور خوردیم، بر اثر چنین غفلتی بوده است.» (۲۲/۵/۷۰)

چند کتاب و مقاله برای مطالعه:

• دشمن شناسی از دیدگاه مقام معظم رهبری؛ انتشارات سطر. قم چاپ اول ۱۳۸۱
• دشمن شناسی از دیدگاه مقام معظم رهبری؛ دفتر سیاسی سازمان عقیدتی – سیاسی وزارت دفاع، چاپ اول ۱۳۸۱
• راهبردها در کلام رهبر، ج دوم، فصل سی و دوم: «دشمن»، صص ۱۷۸-۱۵۵
• افق­های آرمانی (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای انجمن­های اسلامی دانش آموزان، جلد اول، فصل ششم: «دشمن­شناسی»، صص ۱۵۵-۱۶۷
• مبانی تصمیم­گیری سیاسی از دیدگاه امام خمینی، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول پاییز ۷۳، فصل دوم، بند چهارم: «دشمن­شناسی»، صص ۲۹۶-۲۷۷
• مصاف بی­پایان با شیطان، تحقیق اندیشه­های دکتر فتح الله نجارزادگان (که طرح مطالعه شیطان­شناسی از این کتاب اقتباس شده است)، انتشارات بوستان کتاب قم، ویرایش دوم
• دشمن­شناسی از دیدگاه مقام معظم رهبری، حمید رضا بهمنی، مقاله مندرج در کیهان ۱۶/۲/۸۶
• دشمن­شناسی از دیدگاه مقام معظم رهبری، علی اخترشهر، مجله ماهانه آموزشی – اطلاع رسانی معارف، شماره ۶۴۵، اسفند ۸۷
• سخنرانی مقام معظم رهبری در جمع مجاوران و زائران حریم رضوی ۱/۱/۸۶

* در تدوین و تنظیم این مقاله، به منابع فوق مراجعه و از آنها اقتباس و استفاده شده است.