شما خاطره‌اید

بخشی از خاطرات هر کس، به آنچه از مربیان و معلمان خود به یاد دارد، مربوط می‌شود. رجوع به حافظۀ هر کس نشان‌دهندۀ آن است که معلمان و مربیان، نقش پر رنگی در ساخت خاطرات ما دارند و حجم زیادی از حافظۀ ما را به خود اختصاص داده‌اند. همین اتفاق در مورد ضمیر ناخودآگاه ما نیز صادق است؛ دانسته یا ندانسته، آگاه و یا ناآگاه، شخصیت ما متأثر از مربیان و معلمان ما است. این اتفاق همیشگی است و در مورد نسل آینده نیز صادق است. نسل آینده هر که باشند، میراث‌دار تأثیرات پایداری است که مربیان و معلمان امروزی مستقیم و غیر مستقیم از خود به جای گذاشته‌اند. بخش زیادی از خاطرات نسل امروز -که شاگردان و متربیان ما هستند- را ما و رفتار امروز ما تشکیل می‌دهد. رفتار امروز ما نیز نافذ در ضمیر ناخودآگاه آنها است. از این لحاظ، اساساً تأثیرگذاری مربی و معلم، منحصر در حصار اکنون نمی‌شود؛ بلکه تا همیشۀ عمرْ پایدار است. حتی یک واکنش و یک رفتار به خصوص ما، یا یک عادت رفتاری و یک خصوصیت بارز، می‌تواند تا پایان عمر با مخاطب امروز ما باقی بماند. آیندگان طوری رفتار خواهند کرد که ما امروز به آنها می‌آموزیم.