چرا باید نماز خواند؟ خدا چه احتیاجی به نماز ما‌ دارد؟

پرسش و پاسخ                                                                

نماز میراث همه انبیای الهی و بهترین هدیه آنان برای ارتباط خلق با خالق خویش است. اقامه نماز و توجه به آن، باعث صلح و آرامش، سلامت و سعادت، رفاه و برکت، صلاح و رشد، اعتماد و آرامشِ دل و جان و بالأخره قلبی مالامال از صفا و نورانیت خواهد شد.

حال اگر این فریضه بزرگ الهی تعطیل گردد، اضطراب و نگرانی، زشتی و تباهی، کج‌روی و کج‌اندیشی، غرور و فریب حاصل می‌شود. همۀ دستورات الهی، طبق مصلحت و به نفع انسان واجب شده و فواید دنیوی و اُخروی آنها نصیب خود انسان‌ها می‌گردد و خداوند متعال، طبق مقتضای رحمت و حکمت خود، می­خواهد انسان‌ها با انجام اوامر و دستورات او، به سعادت دنیا و آخرت نایل آیند و انسان باید مطیع فرمان الهی بوده و یقین بداند که وعده الهی، صد در صد محقق خواهد شد و اجر کسی زایل نخواهد گردید و خداوند مصلحت هر کسی را بهتر از خودش می­داند.

کسی که مطیع فرمان الهی باشد و رابطه قوی با خدا داشته باشد، هرگز احساس تنهایی و نگرانی نمی‌کند و با یاد خدا، دلش محکم و استوار است و فکر گناه و معصیت را نکرده و سراغ آن نمی‌رود و تلاش می­کند تا در تمام زندگی، معیار را رضایت الهی و دستورات شرع قرار ­دهد.

گاهی ما فکر می‌کنیم خداوند به نماز ما نیاز دارد؛ نه تنها خدا به نماز ما، بلکه به خود ما هم نیازى ندارد! بلکه تمام هستى از ما بى‏نیاز است. زمین چه نیازى به ما دارد؟! زنبور عسل و سایر حیوانات چه نیازى به ما دارند؟ اکسیژن و خورشید چه نیازى به ما دارند؟ اگر گفته‏اند خانۀ خود را رو به خورشید بسازید، معنایش این نیست که خورشید به ما و اتاق ما نیاز دارد؛ بلکه این انسان است که به خورشید و نور و گرماى او نیازمند است.

اگر انسان، آثار اعمال صالح را بداند و از مجازات اعمال زشت با خبر باشد، به حتم اعمال صالح را انجام داده و از کارهاى ناپسند دورى مى‏کند. شاید کسى که سیگار مى‏کشد و نماز نمى‏خواند، به خاطر این است که نه بر ضررهاى سیگار واقف است و نه از اسرار و آثار نماز آگاه است.

خداوند آن قدر فرشته دارد که عبادتش را انجام بدهند: «فَالَّذینَ عِنْدَ رَبِّکَ یُسَبِّحُونَ لَهُ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ هُمْ لا یَسْأَمُونَ»(۱) یعنى فرشتگان یک سره عبادت مى‏کنند و خسته هم نمى‏شوند، پس خیال نکنید وقتی خداوند مى‏فرماید: «وَ اعْبُدُوا اللَّه»(۲) یعنی به عبادت ما احتیاج دارد؛ بلکه «إِنَّ اللَّهَ لَغَنِىٌّ عَنِ الْعالَمینَ»(۳) خداوند بی‌نیاز از عالمین است، مى‏گوید دستت را بده تا نجاتت بدهم.

یاد خدا

هدف نماز، همان یاد خدا است که خداوند متعال به حضرت موسی وحی نمود: «أقِمِ الصَّلاهَ لِذِکرِی»(۴)؛ نماز را براى یاد من بپادار. غفلت از یاد خدا، مشکلاتی را برای انسان در پی دارد.

پاکی در سایۀ نماز

نماز وسیلۀ شست‌وشوی گناهان و نزول مغفرت و آمرزش الهی است. نماز انسان را به توبه، اصلاح گذشته و بازبینی در رفتار دعوت می‌نماید. رسول خدا(ص) از یاران خود سؤال کردند: اگر بر در خانۀ یکی از شما، نهری از آب صاف و پاکیزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شست‌وشو دهد، آیا چیزی از آلودگی و کثافت در بدن او می‌ماند؟ عرض کردند: نه! فرمود: نماز درست، همانند این آب جاری است. هر زمان که انسان نمازی می‌خواند، گناهانی که در میان دو نماز انجام شده است، از بین می‌رود.(۵)

نماز سدی در برابر گناهان آینده است؛ چراکه روح ایمان را در انسان تقویت کرده و نهال تقوا را در دل پرورش می‌دهد. «ایمان» و «تقوا» نیرومند‌ترین سد در برابر گناهان است.

نمایش زشتی‌ها

نمازْ خود‌بینی و تکبر را درهم می‌شکند؛ چون انسان در هر شبانه‌روز، هفده رکعت و در هر رکعت، دو بار پیشانی بر خاک در برابر خدا می‌گذارد و خود را ذره‌ای در برابر عظمت او می‌بیند و آگاهانه، به حقارت و ناچیزیِ خود اعتراف می‌کند. حضرت امیر(ع) می‌فرمایند: «فَرَضَ اللّهُ الإیمانَ تَطهیراً مِن الشِّرکِ و الصلاهَ تَنزیهاً عنِ الکِبرِ»(۶)؛ خداوند ایمان را برای پاک سازی انسان‌ها از شرک واجب کرده است و نماز را برای پاک سازی از تکبر.

خداوند متعال می‌فرماید: انسانْ حریص و کم طاقت آفریده شده و هنگامی که بدی به او رسد، بی­تابی می‌کند و هنگامی که خوبی به او رسد، مانع از دیگران می‌شود؛ مگر نماز گزاران، آنان که نماز‌ها را پیوسته انجام می‌دهند.(۷)

پرورش و تکامل فضایل

نماز وسیلۀ پرورش فضایل اخلاق و تکامل معنوی انسان است؛ چرا که انسان را از جهان محدود ماده و چهار دیوار عالم طبیعت، بیرون می‌برد و به ملکوت آسمان‌ها دعوت می‌کند، با فرشتگان هم‌صدا و هم‌راز می‌سازد و خود را بدون نیاز به هیچ واسطه، در برابر خدا می‌بیند و با او به گفت‌وگو می‌پردازد. حضرت علی(ع) دربارۀ نماز فرمودند: «الصلاهٌ قُربانُ کُلِّ تَقِیٍّ»(۸)؛ نماز وسیلۀ تقرّب هر پرهیزکاری به خدا است.

تمرین نظم

نماز روح انضباط را در انسان تقویت می‌کند؛ چرا که باید در اوقات معینی انجام گیرد که تأخیر و تقدیم آن، موجب بطلان نماز می­شود.

شرط قبولی عبادات

نماز به سایر اعمال انسان، ارزش و روح می‌دهد. امیرمؤمنان(ع) در وصایای خود، در لحظه‌های آخر عمرشان فرمودند: «اَللَّهَ اَللَّهَ فِی اَلصَّلاَهِ فَإِنَّهَا عَمُودُ دِینِکُم»(۹)؛ خدا را خدا را دربارۀ نماز در نظر داشته باشید، چرا که نماز ستون دین شما است.

هنگامی که عمودِ خیمه در‌هم بشکند یا سقوط کند، هر قدر طناب‌ها و میخ‌های اطراف محکم باشد، اثری در پایداری خیمه ندارد. هم‌چنین هنگامی که ارتباط بندگان با خدا از طریق نماز از میان برود، سایر اعمال، اثر خود را از دست خواهد داد. امام صادق(ع) فرمودند: «أَوَّلُ مَا یُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلاهُ فَإِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ سَائِرُ عَمَلِهِ وَ إِذَا رُدَّتْ رُدَّ عَلَیْهِ سَائِرُ عَمَلِهِ»(۱۰)؛ نخستین چیزی که در قیامت از بندگان حساب می‌شود، نماز است. اگر  نماز قبول شد، سایر اعمالشان قبول می‌گردد و اگر مردود بود، سایر اعمال نیز مردود می‌شود.

 مواجهه با شیطان

شیطان یکی از دشمنان قسم خورده انسان است و قسم یاد کرده تا از هر راهِ ممکن، انسان را گمراه کند و به هر لباسی در می‌آید تا انسان را فریب دهد. شیطان نمی‌تواند به حریم کسی که اهل نماز و عبادت باشد، نفوذ کند. حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «الصَّلاهُ حِصْنٌ‏ مِنْ سَطَوَاتِ‏ الشَّیْطَان»(۱۱)؛ نماز قلعه­ای است که انسان را از حمله­های شیطان نگه می­دارد.

ترک کنندۀ نماز، علاوه بر گرفتاری دنیوی و اضطراب خاطر، در آخرت گرفتار عذاب است. روز قیامت وقتی از دوزخیان سؤال می‌شود که چه چیزی باعث شد که شما اهل جهنّم شوید، جواب می‌دهند که ما از نمازگزاران نبودیم.(۱۲)

خلاصه اینکه اگر انسان بخواهد در دنیا و آخرت به سعادت برسد، لازم است مطیع اوامر الهی بوده و واجبات را انجام و محرّمات را ترک کند.

‏پی‌نوشت‌ها:

(۱) فصلت(۴۱):۳۸٫

(۲) نساء(۴):۳۶٫

(۳) عنکبوت(۲۹):۶٫

(۴) طه(۲۰):۱۴٫

(۵) وسائل الشیعه: ج۳/۷٫

(۶) نهج البلاغه: حکمت۲۵۲٫

(۷) معارج(۷۰):۱۹-۲۴٫

(۸) نهج البلاغه: حکمت۱۳۶٫

(۹) همان، نامۀ۴۷٫

(۱۰) من لا یحضره الفقیه: ج‏۱/۲۰۹٫

(۱۱) غررالحکم:۱۲۹٫

(۱۲) مدثر(۷۴):۴۳٫