مؤلفه‌هایی برای قضاوت در فعالیت‌های تشکیلاتی
مقدمه
شاید بی‌راه نباشد که بگوییم ما در درون خود، یک قاضیِ همراه داریم که با ما همواره در حال حرکت است و به هر پدیده‌ای که می‌رسیم، نظرات مشورتی خود را ارائه می‌دهد! برای مثال اگر در پشت فرمان ماشین، توقف بی جایی کرده باشیم که منجر به اعتراض دیگران شده باشد، حق را به دیگران می‌دهد و با تشر به ما می‌گوید: اینجا که جای توقف و ترمز نیست! چرا برای دیگران و حق عبور آنها احترام قائل نیستی؟ به هر حال قاضیِ همراه ما است و معمولاً سخنش برای ما سند محسوب می‌شود. عدالت و انصاف و تیزبینی و مهارت این قاضی هم، بنا به خودسازی ما متغیر است. هر چه خدامحوری و نوع‌دوستی و عدالت‌طلبی و صبر در یک فرد تحکیم یافته‌تر باشد، طبیعتاً قاضی درون وی، او را بیشتر در مسیر حق‌مداری و حق‌گرایی قرار می‌دهد.
در دنیای بیرون نیز، انسان در موقعیت‌های مختلفی از سمت جامعه و بر اساس فلسفۀ شغل یا موقعیت و حتی اعتماد دنیای پیرامون، در منصب قضاوت قرار می‌گیرد. این وظیفه از دشوارترین وظایف آدمی است؛ چرا که مسئولیت آن قضاوت و تصمیم، می‌تواند حقی را ناحق و امیدی را مأیوس و حتی مسیر زندگی را تغییر دهد. چه بسا قضاوت‌های ساده‌ای که درون جامعه، موجب سرخوردگی و حتی کینه و عقده شده و هزینه‌های زیادی که از این طریق، به فرد و جامعه تحمیل شده است.
وظیفۀ سختی است و حتماً شمایی که در قامت مربی در جامعه حضور دارید، با سختی‌های آن، بیش از دیگران مواجه شده‌اید. مربی ناگزیر است -به علت حضور در جمع نوجوانان و جوانان و تلاش برای ایجاد حرکت‌های گروهی و تشکیلاتی- به طور مستمر در قامت یک قاضی حضور یافته و مشکلات بین متربیان خود را حل نماید. شاید برای شما هم این سؤال به وجود آمده باشد که این قضاوت، چگونه باید صورت بپذیرد و چگونه می‌توان قضاوتِ به حقیقت نزدیک‌تری داشت؟ بسیاری پاسخ این سؤال را در هوش می‌دانند و قدرت تحلیل شرایط؛ اما اینها تنها فاکتورهای لازم برای یک مربی، برای موفقیت در موقعیت‌های قضاوت کردن نیست.
- علم و تقوا
علم و تقوا عوامل شعاری نیست. یک مربی برای قضاوت، نیازمند آن است که به موضوع مورد اختلاف، احاطۀ کامل داشته باشد و آن موضوع و مسایل پیرامونی آن را بشناسد و با پیوست تقوا (یعنی نفسی که گرایش به یکی از دو سمت درگیر ندارد و تنها به دنبال استیفای حق است) به قضاوت بپردازد.
- حوصله و خونسردی
زمان در موقعیت‌هایی که شما قرار می‌گیرید، یک عامل تعیین کننده است. در بسیاری از موقعیت‌ها، زمانْ خودش قاضی می‌شود و مشکل را حل و فصل می‌کند و اگر هم برای شما چنین کاربردی نداشت، قطعاً سه فاکتور بسیار مهم را به شما هدیه می‌کند: یک. دقت، دو. احتیاط و سه. فرصت کنجکاوی. یادتان باشد در قضاوت، احتیاط و کنجکاوی رکن اصلی است.
- قوت قلب
مربی باید در هنگام قضاوت، استحکام احساسی داشته باشد. در زمان‌هایی که شاید شما هم در آن موقعیت قرار گرفته‌اید، دلسوزی انسان برای کسی که اشتباه کرده، برانگیخته می‌شود و این مسئله، جهت قضاوت را تغییر می‌دهد. در منصب قضاوت، نه بی رحم باشید و نه پر مهر! در میانه حرکت کنید.
- قوت بیان
مربی‌ها معمولاً از قدرت بیان خوبی برخوردارند و این، نقطۀ قوتی برای آنها محسوب می‌شود؛ اما به هر دلیل، اگر شما جزء آن دسته از مربیانی نیستید که قدرت بیان دارند، این مهارت را در خود تقویت کنید. چرا که اگر در منصب قضاوت نتوانید با طرفین درگیر به گفت‌وگو بپردازید و حق را با بیان متین و دقیق احقاق کنید، حتی اگر مطمئن باشید که حق با کیست، قدرت اثبات آن را برای طرفین نخواهید داشت.
- حواسِ جمع
تمرینِ تمرکز کنید. در هنگام قضاوت، تمرکز و عدم حواس‌پرتی، به شما کمک می‌کند که بتوانید فریب وارونه شدن حقیقت را نخورید. گره‌هایی که در مسیر یافتن حقیقت ایجاد می‌شود، اگر فراموشکار نباشید، در لابلای توضیحات طرفینی که قرار است رفتار یا عملی از آنها مورد قضاوت قرار گیرد، مشخص و هویدا است.
- منافع خود را فراموش کنید
منفعت یک قاضی، همان حکمی است که حق را به حقدار می‌رساند. اگر به عنوان مربی در جایگاه قضاوت قرار گرفتید، بدانید که هرگونه منفعت‌اندیشی، شما را به صورت واضح در چشم طرفین، از مقام قضاوت خلع می‌کند و به حکم شما نه اعتبار، که بی‌اعتباری می‌دهد.
- دقیق و دوراندیش
اولین برداشت شما نسبت به مسئله‌ای که در آن، مقام قضاوت یافته‌اید، آخرین برداشت و حکم نیست. زوایای پنهانی در هر موقعیت تصمیم‌گیری وجود دارد که می‌توان با اندکی دوراندیشی، بدان دست یافت. یادتان باشد که اولین برداشت شما را هر کسی که از دور یا نزدیک، موقعیت و موضع مورد اختلاف را دیده باشد، دارد. قاضی باید به برداشتی برسد که هر کسی توانایی دستیابی به آن را ندارد و ابزار این تفاوت، در دوراندیشی است.
- در کشف حقایق تعجیل نکنید
هر گونه عجله کردن در کشف حقیقت، ولو آنکه منتج به نتیجه هم شود، باز واکنش برانگیز است و موقعیت قضاوت را دشوارتر می‌کند. بگذارید به آهستگی مطلب برای شما و حق برای طرفین ماجرا، آشکار شود.
- غرور ممنوع
در موقعیت قضاوت، هرگز دچار کبر و خودپسندی نشوید. به آنها که باید مورد قضاوت شما قرار بگیرند، از موضع بالا نگاه نکنید؛ چرا که در چنین شرایطی، حق پشت ابرهای غرور شما پنهان می‌شود و در پایان، به سقوط شما منجر خواهد شد. سقوط کسی که در مقام قضاوت قرار دارد، حقیقتی است که در حکم او ناپیدا است.
- ساده لوح هم نباشید
اگر احساس می‌کنید توانایی کشف حقیقت را ندارید و نمی‌توانید با حکم خودْ عدل و صلح را در میان متربیان برقرار کنید، در این مقام قرار نگیرید! ساده‌لوحی و غرور، نقطۀ مقابل هم هستند و هر دو آتش افکن‌اند. برای مقابله با ساده‌لوحی و زودباوری، خود را به دو ابزار مجهز کنید: یک. تفکر و دو. صبر. یادتان باشد که اگر قاضی زودباور باشد، قطعاً فریب خواهد خورد.
نتیجه
قضاوت برای مربی -در کنار احقاق حق- باید به صلح میان متربیان بینجامد؛ چرا که استمرار یک فعالیت تشکیلاتی، به همدلی و یک‌دستی اعضای آن بستگی دارد. بنابراین مربی در مقام قضاوت باید به حق دست یابد، تا بتواند به وسیلۀ آن، مجموعۀ خود را با شناخت بیشتری مدیریت کند. اگر در موضع قضاوت، به دنبال ایجاد صلح نباشید و تنها به احقاق حقوق فرد محق، با شدت عمل بیندیشید، مطمئن باشید که در مجموعۀ خود، ایجاد تنش کرده‌اید. منصب قضاوت برای مربی، ابزاری برای مدیریت و برقراری فضای مثبت گروهی است و در نهایت، به ایجاد هماهنگی در جهت استمرار و موفقیت فعالیت تشکیلاتی می‌انجامد. هرچند کشف حقیقت بحران‌زایی رفتاری در یک فرد به صورت مکرر، می‌تواند منجر به نتیجه‌ای شود که شدت عمل بطلبد و حتی شاید به اخراج فرد بینجامد، اما در بیشتر موقعیت‌ها، مربی در موضع قضاوت می‌تواند به هم‌زیستی تشکیلاتی متربیان خود، اهتمام بورزد تا هدف‌های سلبی دیگر.
