میزگرد کارشناسی تأثیرات همه‌گیری ویروس کرونا بر مسئله تربیت و نهادهای تربیتی در دوره کرونا و پساکرونا با حضور مهدی رزاقی طالقانی- دبیر جلسه، مریم اردبیلی – آینده پژوه، حجت الاسلام احمد اولیایی – دکترای فرهنگ و ارتباطات، حجت الاسلام ابوالفضل ابوالقاسمی – کارشناس و مؤلف حوزه تربیت، مهدی اخلاقی کارشناس ارشد فلسفه، حجت الاسلام مسلم گریوانی دکترای عرفان و تصوف اسلامی به صورت آنلاین و حضوری در مرکز فرهنگی تبلیغی آینده‌سازان قم برگزار شد.
در ابتدای جلسه رزاقی طالقانی با بیان اینکه جامعه ایران نباید از تأثیرات ماندگار کرونا بر حوزه‌های مختلف غافل شود گفت: امروز متأسفانه چنین سهل انگاری در نهادهای فکری و علمی مشاهده می‌شود که شاید ناشی از سیاست‌‌زدگی بیش از حد نیروها و انرژی‌های علمی و پژوهشی در کشور است چراکه تمام توان کشور را به خود مصروف داشته است.
او با بیان اینکه کرونا پس از گذشت بیش از یک سال از ورود به کشور، روحیه و پسندِ دانش آموز، معلم و والدین را تغییر داده است اظهار کرد: اگر پیش از همه‌گیری کرونا، برخی والدین تربیت فرزندشان را به مربی مهد یا معلم مدرسه می‌سپردند اما حالا آن والدین چه بخواهند و چه نخواهند مسئولیت تربیت فرزند بر عهده‌شان افتاده است و تولیت تربیت فرزند از مدرسه به خانه و خانواده منتقل شده است.
رزاقی طالقانی با طرح چند پرسش ادامه داد: آیا خانواده ایرانی ظرفیت چنین مسئولیتی را داشت؟ آیا در دوره کرونا دامنه اطلاعات تربیتی والدین بالا رفت؟ آیا در دوران پساکرونا مسئولیت تربیت فرزندان باز به مدرسه باز می‌گردد؟
طالقانی با اشاره به اینکه اینها چند نمونه از چالش‌هایی است که کرونا در حوزه تربیت ایجاد کرده است و ایجاد خواهد کرد اضافه کرد: حالا مسائل حوزه آموزش را نیز به این بخش اضافه کنید، مشاهده خواهید کرد که ما با یک رنسانس در این بخش مواجهیم.
او ادامه داد: میزگرد بررسی تأثیرات ماندگار ویروس کرونا بر حوزه تعلیم و تربیت که امروز با مشارکت اساتید حوزه‌های مختلف فرهنگی و تربیتی تشکیل شده است، به این مسئله می‌پردازد که آیا کرونا حاوی پیام یک انقلاب آموزشی و تربیتی است یا خیر؟ و این تأثیرات کدام بخش‌های این حوزه مادر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در ادامه جلسه حجت الاسلام اولیایی با بیان اینکه بحث چالش‌های تعلیم و تربیت در دوران کرونا الان فایده چندانی ندارد گفت: چرا که دو سال گذشته و شاید به زودی وارد فضای معمول بشویم. دوران پسا کرونا دوران ویژه‌تری نیست نسبت به سایر دوران نیست البته در تمام ابعاد به ویژه تعلیم و تربیت یک سری فضاها شکوفا شد. اما با این حال نمیشود این موضوع را بررسی نکرد.
در ادامه این جلسه اردبیلی، آینده‌پژوه با تاکید بر اینکه نباید به عنوان یک فاجعه به کرونا نگاه کرد گفت: اگر برای هر اتفاقی از این دست کمی از قبل به آن فکر کنیم و عمیق‌تر بر آن متمرکز شویم در نتیجه می‌توانیم مواجهه فعال‌تری را داشته باشیم. این تیپ رویدادها در جهان معاصر ما اتفاق افتاده و از این به بعد ممکن است بیش‌تر رخ دهد، اینکه ما از قبل برای این دست رویدادها و برای رویدادهای بعدی آماده باشیم بسیار مهم و اثرگذار است. ما به عقب برنمی گردیم و باید از گذشته برای آینده عبرت بگیریم.
او اضافه کرد: داستان کرونا زنجیره‌ای را فعال کرد که در تمام حیطه‌های امنیتی و غیره به صورت دومینویی زنجیره‌هایی متعددی فعال شد و ما نسلی هستیم که چنین اتفاقی را تجربه کرده‌ایم و لذا طبیعی است که باید از آن درس بگیریم و دنبالش کنیم.
اردبیلی با اشاره به آثار به جای مانده از کرونا در زندگی بشر گفت: پلتفرم آموزش آنلاین و مواردی از این دست امکاناتی هستند که کرونا برای ما به یادگار گذاشته است. بعلاوه می‌توان به تأثیرات بازیگران جدید و همچنین تأثیر ولع جبرانی که مساله‌ای مانند فرزند آوری را در ابعاد جهانی دگرگون کرد اشاره داشت.
او با اشاره به تأثیر درنگ کرونایی گفت: همه چیز به سرعت جلو می‌رفت و همه می‌دویدند اما ناگهان در حیطه‌های مختلفی یک درنگی اتفاق افتاد چرا باید اینگونه پیش رفت و چرا باید مدرسه بریم و خیلی چیزها را عوض کرد. پس باید دوران پسا کرونا را جدی بگیریم چرا که آینده نگری است که ما را با تغییرات آشنا می‌کند.
اردبیلی تاکید کرد: اگر بخواهیم نوع و جنس کرونا در آینده را از الان ببینیم باید قواعد روندها در جهان بررسی کنیم و اگر کرونا توانسته این روندها را در جهان تغییر دهد به آن‌ها توجه کنیم. کرونا محملی است برای نگاه مثبت به آینده و بهترین فرصت برای تغییر صلبیت همین کرونا است اگر بنای بر تغییر داریم.
در ادامه برنامه مهدی اخلاقی به مساله آموزش و پرورش اشاره کرد و گفت: پرورش را کنار بگزاریم اما آموزش از یک ولنگاری زیادی رنج میبرد معلم از یک جا کتاب از جای دیگر و دانش آموز از جای دیگر اینها خود چالش براگیز بود و یکباره کرونا آمد و شرایط آموزش ما آماده‌ی مواجهه با کرونا نبود و هر منطقه با توجه به امکاناتی که داشت مسیریابی می‌کرد.
او ادامه داد: از طرف دیگر فشار به معلم‌ها زیاد شد چرا که تولید محتوای آموزشی آنلاین کاری بسیار دشوار است. البته فشار به خانواده هم زیاد شد؛ با فرض اینکه مادر خانه دار هم باشد آموزش این مفاهیم بسیار دشوار است
در ادامه جلسه گریوانی با اشاره به ابعاد فراگیر کرونا گفت: کرونا یک پدیده با ابعادی فراگیر است شاید قبلا هم بشر با این پدیده‌ها مواجهه شده اما به این حد فراگیری مساله متفاوتی بود که میزان آسیب‌پذیری جوامع را نشان داد.
او با تاکید بر اینکه شاید مهم‌ترین اثر آن به چالش کشیدن بسیاری از گفتمان‌ها و رهیافت‌های بشری باشد گفت: انسان معاصر سر به هوا بود اما سر به آسمان نبود کرونا باعث شد مقداری سر به آسمان ببرد.
گریوانی اضافه کرد: کرونا حتی بسیاری از معادلات دینی و مذهبی را به چالش کشید. دین داری بدون حج و نماز و جمعه و… جامعه دینی مناسک گرا را به هم ریخت. کرونا ساختارشکن بود و اذهان و ادیان را به هم ریخت و دوگانه‌های مختلفی ایجاد کرد از جمله دو گانگی سلامت و دیانت!
گریوانی ادامه داد: خود این شبهه که ائمه شفاعت می‌دهند و شما الان دارید حرم را تعطیل می‌کنید چالش جدی بود.
در ادامه این جلسه به مساله تعلیم و تربیت پرداخته شد.
رزاقی طالقانی با بیان اینکه کتمان تأثیرات کرونا بر عرصه تعلیم و تربیت و هر عرصه دیگری فرصت تأثیرگذاری ما بر آن حوزه را در آینده می‌گیرد گفت: رونا ساختاری به نام «خانه مدرسه» ایجاد کرد که در آن خبری از لباس متحد الشکل و ناظم بد اخلاق و منع خودن بر سر کلاس و… نبود و اتفاقاً خیلی هم موجب افت کیفیت تحصیلی دانش‌آموز نشد.
او با طرح یک سوال گفت: آیا مدرسه پائیز ۱۴۰۰ انعطاف لازم برای پذیرش دانش آموزی که از خطوط قرمز نهادینه شده در مدرسه عبور کرده است را دارد؟ آیا لزوماً قواعد پیش از کرونا در حوزه تعلیم تربیت قدسی نشده‌اند که تغییر آن‌ها سخت به نظر می‌رسد؟ من فکر می‌کنم کرونا یه اتفاق مثبت و به تعبیر خانم اردبیلی یک pauseمغتنم برای بازاندیشی ما در اصول است. به نظر می‌رسد سهم ما در دوران پساکرونا استفاده و تأمل در تغییراتی است که کرونا ایجاد کرده است
سپس اولیایی دراینباره گفت: دسترسی به هنر زیاد شده اما قسمت قدسی اثر هنری در این باز تولید مجازی از بین رفته است.
او اضافه کرد: در نظام آموزش و پرورش ما هم همین اتفاق افتاد دسترسی دانش آموز زیاد شد اما مدرسه یک زیست بوم خاص بود و اکنون درون خود یک حاله شده است. مدرسه دارای روحی بود که هیچ بستر فضای مجازی نمی‌تواند آنرا تعمیم دهد، مثلا زنگ تفریح که یک بستر کمک آموزشی خاص بود که در فضای مجازی این نیست، یا ارتباط چهره به چهره دانش آموزان با هم یا با معلم. اینها روح مدرسه است و اساسا در کرونا اینها از بین رفت. در نتیجه در پسا کرونا اگر بخواهد همچنان استفاده شود باید مسائل زیست بوم مدرسه حفظ شود.
سپس اردبیلی درباره تعلیم و تربیت در زمان کرونا گفت: ما باید وجوهی از آینده را بسیازیم مثلا چه قسمت‌های مثبتی را می‌خواهیم بازگردانیم و چه قسمت‌های منفی را نه. صحبت از چند نیروی مهم و اثرگذار است. یکی از نیروهای مهم در این فضا که از قبل هم زمینه‌هایش بود نیروی کل گرایی بود چرا که بعد از یک فروکاهیدن و نگاه پزیتویستی حاکم بر دانش تعریف بیومکانیکی دوباره به ابعاد جسم و روح و معنوی برگشت شد.
او ادامه داد: آن نگاه فرو ریخت مسئله‌ها از جنس سلامت نبود در حل مسئله اقتصاد دان. اما همه فهمیدند که پزشکان یا… نمی‌دانند مسئله چیست و راه حل چیست؟ در نتیجه توجه به نیری کل گرایی و هم گرایی جدی است. جهان آینده کل گراست و اگر نظام آموزش و پرورش همراه نشود با این نگاه میان رشته‌ای و فرا رشته این مسائل بر روی زمین خواهد ماند. در نتیجه باید مدل‌های جدید تعریف شود.
اردبیلی افزود: حیطه دیگر معنویت گرایی و روح گرایی به شدت به صورت جهشی در دوران کرونا رشد کرد همه به دنبال معنای زندگی گشتند دغدغه معنای زندگی مهم شد که البته لزوما به معنای بازگشت به دین گرایی نیست.
