هیئت، بایدها و چگونگی‌ها

بستری برای آغاز و ادامه یک عشق                                                      

فرصت ناب
ایـام محـرم ، هیئت هـای عزاداری بـه صورت خودجـوش و بـا الهـام از انگیزه هـای دینـی و ولایی، در سراسـر کشور شـکل میگیرد. حضور نوجوانـان در این مراسـم، چشـمگیر اسـت. ویژگـی این حضـور و مشـارکت، داوطلبانه بودن و اشـتیاق و ابـراز محبـت بـه خاندان رسـول(صل الله علیه و اله) و اسـوه های مکتبی اسـت. بنابراین محر فرصتی مغتنم و ارزشـمند اسـت. یکسلسـله »باید«ها و یکسلسـله »چگونه«ها در این زمینه وجود دارد که باید موردتوجه مسـئوالن هیئتها و شـرکتکنندگان در مراسـم و بانیان و خدمتگزاران و ادارهکنندگان قرار گیرد تـا این آیین بهتـر ثمر دهد.

بایدها

ازجمله بایدها این است:

۱ .هیئت ها و حسـینیه ها، باید پایگاه و مرکز انسـان های دلسـوز، دردآشـنا، انقالبی، ولایی و متدین باشد.

و متدین باشد.

۳ .ذاکران حسینی، باید مروجان تعهد و احیای فریضه امربه معروف و نهی ازمنکر باشند.

۴ .مجالس سوگواری، باید پایگاه نشر فرهنگ عاشورا باشد و مردم را عاشورایی بار آورد.

۵ .ایام عاشـورا، بایـد تقویتکننده »حس مذهبـی«، »شـور انقالبـی« و »تزکیـه اخالقـی« باشـد.

۶ .عـزاداران حسـینی، باید مظهـر تدین، آگاهـی اجتماعـی، پایبنـدی بـه حلال و حـرام، آشـنایی به مسـائل شـرعی و عارف بـه مقام ائمـه (علیهما السلام) باشـند.

۷ .دسـتاورد هیئتهـا، بایـد ایجـاد حس مقاومـت در برابر ظلم و تجـاوز و درسآموز عـزت و شـهامت و بصیرتافزا باشـد

۸ .پرچمهـای عـزا، بایـد نمـاد حرکت در مسیر عاشـورا و غیرت دینی و دوری از گناه و فاصلـه گرفتـن از افـکار و روحیات یزیدی باشـد و سمتوسـوی ایمان را نشـان دهد. اینهـا انتظاراتی اسـت که از شـعائر دینی و آییـن عزاداری مکتبی و متعهد و برنامهدار و هدفمنـد مـیرود. ولـی چگونـه و بـا چـه مدیریتـی و بـا کدام برنامه میتـوان به همه یـا بخشـی از این اهداف رسـید؟

چگونه ها؟

چگونگی های هیئت و عـزاداری مطلوب و سـازنده، بـه عوامـل مختلفـی بسـتگی دارد؛ ازقبیـل بانیـان، مدیـران، رؤسـای ّ هیئـات، وعّـاظ و سـخنرانان، مداحـان، شـرکت کنندگان، زمـان مناسـب، مـکان مناسـب، غنای محتوای ارائه شـده، جذابیت برنامه هـا، نـوآوری در شـیوه ها، تکیـه بـر سـنت های اصیـل و دور نشـدن از اهـداف اصلـی اقامـه مراسـم.

در ایـن زمینه ها به چند »مهارت« اشـاره میشود:

۱ .روحیه اخلاص

دسـتگاه امـام حسـین(علیه السلام) دسـتگاه اخلاص و عشـق صادقانـه و آمـوزگار صداقـت و دوری از ریـا و خودنمایـی و خودمحـوری اسـت. رمز بقای این حماسـه، خدایی بـودن و اخالص آن اسـت. صاحبان هیئت و مجریان برنامه، نباید در پی کسـب وجهـه و اعتبـار و جمـع کـردن مریـد و راه انداختن بسـاط و دکان باشـند؛ چراکـه دوام نمییابـد و از هـم میپاشـد و خـوره »ریـا« و ویـروس »تظاهـر« ایـن جمعهـا را دچار آفـت میسـازد.

۲ .جذب حداکثری

در سـفینه‌النجاه بودن سیدالشـهدا حرفـی نیسـت. همـه ائمـه(علیهما السلام)کشـتی نجـات هسـتند؛ لیکن کشـتی امام حسـین (علیه السلام) سـریعتر و جادارتـر اسـت. بسـیاری از جوانـان کـه از مسـجد و منبر و جلسـات دینـی فاصلـه دارند، به عشـق امام حسـین(علیه السلام) بـه هیئـت میآینـد و در ایام عاشـورا پایشـان به ایـن محافل باز میشـود. از آنان بایـد بـا چهـره بـاز اسـتقبال کـرد و جاذبـه داشـت و آنـان را نمک گیـر سـفره اباعبدالله(علیه السلام) سـاخت. ایـن روش، بـه سـعه صـدر، وسـعت نظـر، تحمـل، اخلاق و مـدارای بیشـتری نیـاز دارد؛ مثـل خود امام حسـین (علیه السلام)کـه جاذبـه اش حتـی مسـیحی را عاشـورایی ساخت.

۳ .مشارکت دادن

در هـر مجموعـه تشـکیالتی، اگـر افراد احسـاس کنند که در آن نقشـی مؤثر دارند، هم بهتـر حضـور مییابند، هم انگیزهشـان قویتر میشـود، هم خودشـان عامل جذب دیگـران و آوردن آنان به هیئت و مسـجد و مجموعـه میشـوند. ازایـنرو بایـد بـه افراد هیئت، بهتناسـب توانایی، تخصـص، ذوق و ّ گرایش، سـن و سـال، معلومات و ورزیدگی، مسـئولیت مناسـب سـپرد و آنـان را درگیـر تشـکیالت حسـینی کرد تا حـس کنند که ِ هیئـت از آن خودشـان اسـت و خوبیهـا و بدیهـا و نقص هـا و موفقیت هـای آن، بـه حسـاب آنان نوشـته میشود.

۴ .سازنده و آموزنده

افـراد هیئتـی، بایـد حس کنند وقتشـان در هیئـت هـدر نمـیرود. هم نـکات جدید میآموزنـد و بـر شـناخت و معرفـت آنـان افـزوده میشـود، هـم در تهذیـب اخالق و بهسـازی رفتـار دینی و اجتماعـی آنان مؤثر اسـت. آنچـه این اهـداف را تأمیـن میکند، برنامهریـزی برای محتوای هیئت اسـت، نه ً صرفـا برپایـی یـک مجلس، به هر شـکلی کـه باشـد. رفتـار الگویـی مسـئوالن هیئت هـم در ایـن مورد تأثیـر دارد.

۵ .واعظ محور

از آفـات برخـی هیئتهـا و عزاداریهـا ً ایـن اسـت کـه صرفـا بـه سـینهزنی و زنجیرزنـی میپردازنـد و از منبـر و واعـظ و سـخنران خبـری نیسـت. یـا اگـر واعظی هـم دعـوت شـود، جوانـان در سـاعتی کـه ّـغ دینـی منبر مـیرود، در حیاط مسـجد مبل و حسـینیه یـا بیـرون هیئـت مشـغولاند، و بهمحـض شـروع برنامه مـداح، وارد جلسـه میشـوند، یـا وقـت خـود را طـوری تنظیم میکننـد کـه بـه مـداح برسـند. محرومیت از وعـظ و تبلیـغ و احـکام، بـرای جوانـان خسارتزاسـت. مدیـران هیئتهـا بایـد بـرای بخش تبلیغی ارزش قائل باشـند، هم افـراد را بـه شـرکت در آن ترغیب کنند، هم خود مداحـان بزرگوار، تذکر دهنـد. عزاداری صرف، بدون آشـنا شـدن با مبانـی اعتقادی و احـکام دینـی و معـارف مذهبـی، فاصلـه گرفتـن از هـدف اصلـی این آیین ارزشـمند اسـت. پیشینیان هر چه داشـتند، از محتوای همیـن جلسـات بوده اسـت.

۶ .زمانبندی مناسب

هـر چیـزی بهانـدازه خـوب اسـت. افراطوتفریط، ناپسـند اسـت. طول کشـیدن آیینهـای عـزاداری، گاهـی بـه خسـتگی افـراد میانجامد و گاهی سـبب قضا شـدن نمـاز صبـح میگـردد. یـک آسـیب جـدی اسـت کـه نشـان میدهـد جـای هـدف و وسـیله عوض شـده اسـت. عزاداری، وسیله انجـام وظیفـه دینـی و تقـرب به خداسـت، نباید بهگونهای شـود که فاصلـه ایجاد کند

۷ .رعایت حق دیگران

اگـر مراسـم عـزاداری، چـه از نظـر بلنـد بـودن صـدای بلندگـو و سـلب آسـایش از دیگـران، چـه بهصـورت ایجـاد راهبنـدان و مشـکل ترافیـک، چـه بسـته شـدن راه عبـور و مـرور مـردم، چـه ازدحـام در مقابل ایسـتگاههای صلواتـی و بسـته شـدن راه و کثیـف شـدن خیابـان و ریختـن لیوانها و آشـغالها در معابـر، بـه حـق و حقـوق شـهروندان لطمه بزند و موجـب اذیت و آزار مسـلمانان، رهگذران، همسایگان، بیماران و … شـود، خلاف شـرع محسـوب میشـود. عـزاداری مسـتحب اسـت، امـا اگـر بـه حـرام و آزار و نقض حقوق دیگران بینجامد، نـه آن ثـواب مـورد انتظـار را دارد و نه تأثیر مثبـت بـر افـراد میگـذارد، بلکـه موجـب بدبینـی، اعتـراض، رنجـش و فاصله گرفتن مـردم از شـعائر دینـی میشـود. مدیـران هیئتهـا در ایـن عرصـه مسـئولاند و باید مراقب باشـند.

۸ .مضمون و محتوا

آنچه برنامههای یک هیئت را ارزشمندتر میسـازد، غنـای محتوایـی و پرداختـن بـه مسـائل و مضامین الزم و سـازنده و مفید و موردنیاز اسـت؛ چه در شعر شـاعران، چه درنوحه هـای مداحان و چـه در مباحث مبل جامعـه از نظـر مسـائل فکری، سیاسـی، داخلـی، خارجـی، مخالفـان، بدخواهـان، عافیتطلبـان، برخی وابسـتگان بـه بیگانه، بعضـی بیتوجهیهـا و فاصلـه گرفتـن از خـط انقلاب و فرهنـگ جهـاد و شـهادت و جبهـه و مقاومـت و دشمنشناسـی و دشمنسـتیزی، ویژگیهـای خاصـی دارد و در دوران بسـیار حساسـی بـه سـر میبریم. نمیتـوان از اینهمه مسـائل حسـاس و سرنوشتسـاز اجتماعـی و فرهنگـی غفلت کـرد و بـه آنهـا بیتوجـه بـود. بـرای یـک ّ مـداح یـا واعـظ یـا هیئـت، هیـچ افتخاری نیسـت که ادعـا کند ما با مسـائل سیاسـی و انقلاب و نظـام کاری نداریـم و فقـط بـه اهلبیـت (علیهما السلام) میپردازیـم. خـود حادثـه عاشـورا و خـط خونیـن اهل بیت (علیهما السلام) نشـان دادن حساسیت به مسـائل اجتماعی و حـق و باطـل و عـدل و جـور بـود. خـط هیئـت، بایـد »خـط حسـین« باشـد؛ خـط مبـارزه بـا باطل، دفـاع از ارزشها و بیتوجه نبـودن بـه مسـائل سیاسـی و اجتماعی.

۹ .تصحیح، نه تعطیل

گاهـی در برنامههـای بعضـی هیئتها و مجالـس عزاداریهـا رگههایـی از خلاف، بدعـت، بیثمری، تکـراری بـودن و … دیده میشـود. ایـن سـبب میشـود که کسـانی جبهه بگیرند و بگویند بسـاط این مراسـم را جمـع کنید، چـه فایده و ثمـری دارد؟ به چه درد میخـورد؟ ایـن یعنی تعطیل. بعضـی هـم معتقدنـد بهجـای تعطیـل، بایـد تصحیـح کـرد، راه درسـت نشـان داد، آگاهـی بخشـید، جهـت داد، بدعتهـا را زدود، برنامههـای درسـتتر ترتیـب داد تـا مراسـم عاشـورایی نقشآفرین و مؤثر باشد. ایـن دیـدگاه درسـتتر اسـت. گاهی بعضی برنامههـای مشـکلدار و ضعیـف، تعطیـل میشـود، بـدون آنکـه جایگزینی بـرای آن ایجـاد شـود. ایـن روش سـبب میشـود همـان ۲۰ %تأثیـر هـم از دسـت بـرود. پـس اگـر در گوشـه و کنـار برنامههـا خلل و عیـب و نقصـی بـود، آن را تصحیح کنیم، نـه تعطیل.

۱۰ .توسعه فرهنگ هیئت

بسـیاری از جوانـان، تدیـن و تعهـد خود را مدیـون هیئتهاینـد. حتـی پیـش از انقلاب هم که فضـای آلوده و فسادگسـتر حاکـم بـود، جلسـات مذهبـی و هیئتهای عـزاداری و توسـل بـه اهلبیـت (علیهما السلام) در خانه هـا، محله هـا، مسـجدها، به صـورت ثابـت یـا سـیار عامل جذب و تجمع و تشـکل و همگرایـی مـردم و جوانـان بـود و در حرکت هـای انقالبـی آن دوره نقـش داشـت. »فرهنگ هیئتی بودن« خودبهخود تعهدآور و متدینسـاز و تشـکلدهنده است. این فرهنگ را غنیمت بشماریم و به توسعه و تحقیـق آن بپردازیم تـا جوانان هیئتی ما، سـربازان جبهـه عاشـورا بـار آیند

کلام پایانی

فلسـفه نهضت حسـینی، احسـاس دی دفـاع از دیـنداران، ترویـج نمـاز، گسـترش معنویـات، نفی مفاسـد و مبارزه بـا منکرات و بـود. پرچمهـای عـزا و کتیبه های محـرم و سیاهپوشـی اماکـن و تکیه ها و مسـاجد اگر در ایـن راسـتا نباشـد، از مسـیر اصلـی خود فاصلـه گرفتـه اسـت؛ و هرگز چنیـن مباد!